الفتوح ، ترجمه تاریخ اعثم کوفی

الفتوح

نویسنده: محمد بن علی بن اعثم کوفی
مترجم: محمد بن احمد مستوفی هروی
ناشر: علمی و فرهنگی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 1086
اندازه کتاب: وزیری گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1372 - دوره چاپ: 1

کیفیت : نو ؛ لبه روکش کتاب زدگی مختصری دارد

مروری بر کتاب

الفتوح یا کتاب الفتوح یا ترجمه تاریخ اعثم کوفی، تألیف ابومحمد احمد بن اعثم کوفی الکندی ) متوفی 314 هجری قمری / 926 میلادی ) محدّث، شاعر، و مورخ شیعی قرن سوم و چهارم هجری، بنا به قول اکثر محققان و مورخان دوره اسلامی، یکی از معتبرترین متون اسلام است.

ارزش کار ابن اعثم در تألیف و تصنیف کتاب الفتوح در این است که وی علاوه بر روایتِ اقوال مورخان و محدّثانِ ثقه _ از جمله مداینی، واقدی، ابومخنف، و ابن کلبی _ تمامی شنیده‌ها و دریافت‌های خویش را به صورت روایت تاریخیِ مسلسلی در آورده است؛ در نتیجه، جریانات تاریخیِ بعد از رحلت حضرت رسول اکرم (ص) به صورتی یکنواخت در اختیار خواننده قرار می‌گیرد.

مقایسه روایت ابن اعثم با روایت‌های دیگر مورخان، از جمله مداینی، چنان که طبری نقل کرده است، نشان می‌دهد که ابن اعثم نه تنها وسیله‌ای مفید است برای تعیین صحّت روایاتی که در طبری آمده، بلکه خود نیز بعضی تفاصیل مهم بر آن‌ها می‌افزاید که فقط در کتاب الفتوح می‌توان به آن‌ها دست یافت.

ترجمه کتاب به فارسی توسط محمد بن احمد مستوفی هروی نیز محصول یکی از درخشان‌ترین اعصار فرهنگ و تمدن اسلامی است، یعنی اواخر سده ششم هجری؛ سده‌ای که مترجم در آن می‌زیسته، دوره‌ای بوده است که در ممالک اسلامی مشرق، به‌ویژه در خراسان و ماوراء النهر بازار علم و ادبیات رونق و رواج فوق‌العاده داشته و بلاد مختلف این ممالک _ از جمله مرو، بلخ، نیشابور، هرات و سمرقند _ مشعل فروزان علم و ادب و هنر در تابش بوده است. به همین جهت، بنیاد کتاب بر سلاست و روانی استوار است و تلاش مترجم در این راستا بر آن بوده که متن را به دور از لغات و ترکیبات پیچیده و کشدار و مُغلَق، در دسترس خواننده قرار دهد.

ابومحمد احمد بن علی ، معروف به ابن اعثم کوفی (متوفی 314 ه ق ) ، محدث ، شاعر و مورخ شیعی بزرگ قرن سوم و چهارم هجری است. در نام و نسب زادگاه و تاریخ تولد وی اختلاف کرده اند .برخی نامش را احمد و برخی نیز محمد آورده اند ؛ همچنین ، لفظ اعثم را ، که لقب پدر او بوده است ، گاهی درباره خود ابن اعثم به کار برده اند . ابن اعثم ، علاوه بر الفتوح ، اثر یدیگری به نام کتاب التاریخ در شرح وقایع تاریخی از زمان مامون (متوفی 218 ه ق ) تا المقتدر بالله (مقتول 320 ه ق ) به رشته تحریر در آورد که یاقوت حموی آن را همراه الفتوح دیده است.

غیر از این دو تالیف دیگری با نام کتاب المالوف را نیز به ابن اعثم نسبت می دهند ، که متاسفانه از این کتاب اثری در دست نیست. ابن اعثم شاعر نیز بوده و یاقوت حموی ابیاتی از او را در معجم الادبا آورده است . در مقدمه مصحح کتاب حاضر در باره اعثم کوفی و آثار او توضیحات کافی درج شده است.

فهرست

دوران خلافت ابوبکر بن ابی قحافه
دوران خلافت عمر بن خطاب
دوران خلافت عثمان بن عفان