راهنمای خواندن انواع خطوط کوفی

راهنمای خواندن انواع خطوط کوفی

نویسنده: محمد مشیری
ناشر: اشرفی - موسسه سکه شناسی ایران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 50
اندازه کتاب: وزیری لب برگشته - سال انتشار: 1354 - دوره چاپ: 1 

کمیاب  - کیفیت : درحد نو

مروری بر کتاب 

مصور

بر روی سکه ها، کتیبه ها، کتب، سفال، فلز کاری و غیره 

خط کوفی که در این کتاب مورد بحث است، به مرور ایام با تصرفات کاتبان و تفنن اساتید خط و تزئین آن به کلی از وضع ساده اولیه اصلی خود تغییر شکل داده و در هر دوره اختیارات خاصی را پیروی کرده و با خطوط دوره‌های دیگر به کلی متفاوت است. و این مسئله شناختن خطوط منسوب به دوره‌های مختلف را آسان می‌کند.

حروف خط کوفی با تصرفات و تغییراتی که هر کدام از اجزای آن حروف شامل شده، آورده شده و پس از تشریح و توضیح هر حرف برای مهارت و تمرین خوانندگان، ترکیباتی از اجزای آن حرف با حروف قبلی به خطوط کوفی که در زیر آن با خط امروزی فارسی توضیح داده شده، تهیه شده است که دقت در آن خواننده علاقمند را در خواندن خطوط کوفی بر روی سکه‌ها یا جای دیگر یاری خواهد کرد.

خط کوفی نام خطی از خطوط اسلامی است که منسوب به شهر کوفه بوده و گفته می‌شود که در آنجا شکل گرفته و توسعه یافته‌است. نخستین نسخه‌های قرآن با این خط نوشته می‌شد. از سدهٔ سوم هجری به بعد با فراگیر شدن خط نسخ و دیگر دبیره‌های نوآوری شده به‌تدریج کاربرد خط کوفی کمتر شد تا اینکه پس از سده پنجم هجری تقریباً کنار گذاشته شد و دیگر آن همه‌گیری پیشین را نداشت و بیشتر کاربرد تزئینی و محدود یافت.

خط کوفی بیشتر متشکل از خطوط مستقیم و زاویه‌دار است و کمتر انحنا یا دور در آن مشاهده می‌شود، اغلب شیوه‌های نگارش این خط با حرکت‌های عمودی و افقی ممتد و بلندی همراه است. هرچند در نسخه‌های متأخر این خط نقطه‌گذاری و اعراب دیده می‌شود اما در بیشتر متونی که به این خط در سده‌های نخست اسلامی نوشته شده نقطه‌هایی برای نشان دادن واکه‌های کوتاه و نقطه‌هایی برای تفکیک حروف مشابه نیست.

با گسترش اسلام و کشورگشایی مسلمانان خط کوفی به عنوان خط عمومی اسلام به شرق و غرب سرزمین‌های اسلامی راه یافت و با ورود به هر سرزمینی، این خط تحت تأثیر فرهنگ و تمدن آنجا تغییراتی پذیرفت و به خط محلی آن سرزمین یا شهر مشهور شد. افزون بر آن با گسترش خطوطی چون نسخ و محقق کاربرد کوفی برای نگارش متن قرآن کاهش پیدا کرد و بیشتر برای کتیبه‌های تزئینی در سرلوح کتاب‌ها یا بر روی بناهای مختلف به‌کار رفت. آمیختگی این خط با تزئینات گیاهی و اسلیمی به ویژه در دوران سلجوقی و همچنین ترکیب با معماری و شیوه‌های آجرچینی شیوه‌های بسیار متنوعی را به‌وجود آورد. از این رو تنوع در خط کوفی در بین تمام خطوط جهان بی‌نظیر است.

جالب است که دانشمندی چون ابوجیان توحیدی در اوایل سدهٔ یازدهم میلادی/پنجم هجری هنوز از ۱۲ شکل عمدهٔ خط کوفی یاد می‌کند که بسیاری از آن‌ها نام خود را از مکان‌هایی که در آنجا به‌کار رفته گرفته‌اند.