الاغراض الطبیه و المباحث العلائیه ؛ دو جلدی

الاغراض الطبیه و المباحث العلائیه

نویسنده: اسماعیل بن محمد الحسینی جرجانی (سید اسماعیل جرجانی)
تصحیح و تحقیق: حسن تاج بخش
ناشر: دانشگاه تهران - فرهنگستان علوم
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 1502
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1384 - دوره چاپ: 1

کیفیت : درحد نو ؛ برخی سطور حدود 150 صفحه از کتاب با مداد خط کشی شده است 

مروری بر کتاب

الاغراض الطبّيه و المباحث العلائيه تأليف سيد‌ ‎اسماعيل جرجانى بزرگ‌ترين پزشک قرن ششم هجرى (متوفى 531ق) به زبان فارسی است. جرجانى در دوران حكومت علاء‌الدوله آتسز خوارزمشاه و به درخواست وى كه كتاب خفى علائى را كم‌حجم و ذخيره خوارزمشاهى را مبسوط مى‌دانستند، اين كتاب را نگاشت.

كتاب مشتمل بر دو جلد و چهار بخش است. سه بخش كتاب در جلد اول و بخش چهارم در جلد دوم آمده است. هر یک از بخش‌هاى كتاب نيز به ابواب مختلف تقسيم مى‌شود.

كتاب الاغراض تنها خلاصه ساده و گسترده ذخيره خوارزمشاهى نيست، بلكه كتابى نوين است كه مؤلف دانشمند و بزرگوار آن پس از چندين دهه كار، در وقت كمال و پایان عمر نگاشته است. وى كتاب مادر يعنى ذخيره را به‌هم ريخته، برخى از باب‌ها و مطلب‌ها را از نو درهم آميخته، خلاصه و تكميل كرده، گاهى سخن‌هایى ديگر آورده و برخى از مشكلات را حل كرده، در بحث تصرف نموده، و خلاصه طرحى نو در انداخته است.

الاغراض الطبيه یکى از منابع اصيل واژگان و تركيب كلمات زبان فارسی، چه پزشکى و چه غيرپزشکى است. اين كتاب گرانقدر به حد خود، همان ارجمندى ذخيره خوارزمشاهى را دارد، و بر هر فارسی زبان دانش‌پژوهى است كه از اين خرمن گل، برگ‌هایى برگیرد و از شكوفائى آن، بهره معنوى گیرد. آنان كه به ژرفناى اين كتاب بنگرند، رگه‌هائى از كلمات مولوى و سعدى و حافظ را در آن مى‌يابند. بر همت والاى ادب دوستان پارسى است كه از فوائد ادبى و دستورى آن بهره‌مند شوند و به ديگران بهره رسانند.

الاغراض الطبيه، گذشته از آن‌كه نمايانگر ژرفناى پزشکى كهن ایران و مشرق زمين است و از اين جهت جويندگان اين رشته را بسيار به كار آيد، هنوز نيز قسمت‌هایى از آن كاربرد مفيد دارد و بر هر پزشک ایران دوست و فرهيخته‌اى است كه آن را بخواند و از آن كسب فيض نمايد.

علاوه بر اين، كتاب الاغراض الطبّيه همانند اثر ديگر مؤلف يعنى ذخيره خوارزمشاهى منبعى از اقوال و سخنان پزشکان بزرگ قبل از مؤلف و نيز نوآورى‌ها و تجربيات ارزنده او به شمار مى‌رود كه خواننده كتاب با اندك تورقى صدق اين مدعا را تأييد خواهد نمود.