تاریخ فیروزشاهی

تاریخ فیروزشاهی

نویسنده: شمس سراج عفیف
تصحیح: ولایت حسین
مقدمه و فهرست: محمدرضا نصیری
ناشر: اساطیر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 540
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1385 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

این اثر شرح وقایع عصر "غیاث‌الدین فیروزشاه تغلق" (709 780) از پادشاهان هند است که مؤلف آن را از جلوس سلطان غیاث‌الدین آغاز کرده و تا پایان سال ششم از جلوس وی نوشته است. بدین سان، از احوال سلطان فیروز شاه در دیباچه‌ی ذکر سلطان یکصد و یک مقدمه اختیار کرده و از جلوس تا ششم سال، یازده مقدمه نوشته است. شمس عفیف آن نود مقدمه‌ی باقی مانده را بر پنج قسم و هر قسم را بر هجده مقاله تقسیم نموده و تاریخ خود را در سال 801 ه . ق به پایان رسانیده است.

یادآور می‌شود: حضور وی در دربار فیروزشاهی به وی این امکان را داده که با بزرگان قوم و رجال دولت در حشر و نشر باشد و اطلاعات تاریخی را از آنان کسب کند و به همین مناسبت از اشخاصی که از حوادث روز و یا وقایع تاریخی گذشته آگاهی داشته‌اند در جای جای کتاب با ذکر عباراتی چون "راویان شریف بر این مورخ ضعیف"، "چنین گویند گویندگان صادق و اخبارکنندگان مدقق" و "از زبان والد بزرگوار خود شنید"، به درستی مطالب خود صحه می‌گذارد.

عفیف موفقیت‌های فیروزشاه را به اراده‌ی خداوند نسبت می‌دهد. با مطالعه‌ی این اثر می‌توان به وضع سیاسی، اقتصادی و اجتماعی عصر فیروزشاه پی برد. در این اثر البته اشاره به گرانی، قحطی، گرسنگی، و برهنگی کوتاه و گذراست اما می‌تواند در بررسی مسائل اجتماعی آن دوران مورد توجه قرار گیرد.

...غیاث‌الدین تغلق اولین سلطان این سلسله بود. درباره چگونگی به قدرت رسیدن او دو روایت وجود دارد: به گفته هندوشاه، وی ابتدا در خدمت ناصرالدین خسروشاه ، از سلاطین خَلجی هند، بود و پس از کشتن قاتلان خسروشاه، در ۷۲۰ بر تخت سلطنت دهلی نشست و به روایت دوم بنیان‌گذار این سلسله، غیاث‌الدین تغلق (سل‌ ۷۲۰-۷۲۵ق/۱۳۲۰-۱۳۲۵م) فرزند تغلق خان و متعلق به یکی از قبایل ترک ساکن نواحی مرزی شبه قاره هند و آسیای مرکزی بود.

تغلق‌خان پس از مهاجرت به هند، به خدمت سلطان غیاث‌الدین بَلْبَن (سل‌ ۶۶۴-۶۸۶ق/۱۲۶۶-۱۲۸۷م) درآمد و همان‌جا ماند. چون به اقرب احتمال مادر غیاث‌الدین از هندوهای طایفه جات (یا جاط، جط، جَت) بود به نظر می‌رسد که وی در همین دیار زاده شد و رشد کرد، ابتدا در خدمت تجار این منطقه بود و سپس در زمان علاءالدین محمدشاه (متوفی ۷۱۵)، امیر سند، به خدمت برادر او (اُولوْخان) در آمد. پس از چندی امیر سپاه شد و به گفته خودش چون بارها با تاتارها جنگیده بود «غازی ملک» لقب گرفت. آنگاه به خدمت امیرقطب الدین مبارک‌شاه (متوفی ۷۲۰)، امیر خلجی، در آمد و به فرمان او حاکم شهر دبال پور شد و پسر بزرگ خود، محمد جَونَه غیاث الدین الغ خان را امیر سپاهش کرد...