نقد شعر العجم شبلی نعمانی

نقد شعر العجم شبلی نعمانی

نویسنده: محمود شیرانی 
مترجم: شاهد چوهدری , توفیق سبحانی
ناشر: دانشگاه پیام نور
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 624
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1381 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب 

این کتاب ترجمه فارسی کتاب «نقد شعر العجم» تألیف محمود شیرانی است که نقدی است بر کتاب «شعر العجم» تألیف شبلی نعمانی. نقد شعر العجم در ابتدا به صورت سلسله مقالات در فصلنامه اردو در انجمن ترقی اردو (اورنگ آباد) به چاپ رسیده است که همه آن مقالات با تجدیدنظر به صورت این کتاب درآمده است.

زبان و ادبیات فارسی ایران از هزارسال پیش در شبه قاره به شیوه‌های گوناگون نقش برانگیخته است. تاریخ ادبیات فارسی را نخست باید در تاریخ سلاطین و امرا جستجو کرد و آنگاه به تذکره‌های شاعران و کتب صوفیه نگریست؛ اما تاریخ تدوین زبان فارسی را با دید انتقادی قبل از قرن نوزدهم در اثری سراغ نتوان گرفت چه در آثار خاورشناسان اروپایی چون ادوارد براون انگلیسی، هرمان اته آلمانی و یان ریپکا چکوسلواکیائی که سنگ بنای تاریخ‌نویسی ادب فارسی را گذاشتند و در ایران محققانی چون محمدتقی بهار، جلال‌الدین همایی، سعید نفیسی و بدیع‌الزمان فروزانفر این سنت را توسعه دادند و پس از آنان ذبیح الله صفا سنت تاریخ‌نویسی ادب فارسی را در چشم‌اندازی گسترده‌تر در مطالعه در آورد.

گونۀ قدیمی‌تر تاریخ‌های ادبی را در تاریخ‌های سیاسی و تذکره‌های شعرا، عرفا، امرا و صدها عنوان کتاب دیگر را در خلال قرن هفتم تا چهاردهم هجری توان دید؛ اما سنت تاریخ‌نویسی ادب فارسی در شبه قاره از زمان انگلیسی‌ها آغاز شد و دانشمند و مورخ معروف شبه قاره، یعنی شبلی نعمانی در اوایل سدۀ بیستم میلادی بدان کار دست زد و سیرۀ پسندیدۀ او در تاریخ‌نویسی ادبیات فارسی مورد پسند محققان آمد و سبب پدیدارشدن آثار ارزندۀ دیگری شد.

با انتشار شعر العجم باب نقد و نظر در ادبیات فارسی شبه قاره باز شد. اگرچه در شعر العجم برخی تسامحات تاریخی وجود دارد که محقق بنام شبه قاره، حافظ محمود شیرانی بدان اشاره کرده است؛ اما هیچگاه از محبوبیت و استفادۀ عمومی شعر العجم‌ کاسته نشده است. سه جلد این کتاب دربردارندۀ نقد شعر فارسی در ادوار مختلف و دو جلد آخر آن دربردارندۀ نقدی مفصل بر اصناف سخن است از قبیل قصیده و غزل.

چون علامه شبلی زبان اردو را از تاریخ شعر فارسی تهی احساس کرده بود، شعر العجم را به زبان اردو نوشت. در این کتاب دکتر شیرانی نظرش به همین کتاب است و فقط درباره نکاتی بحث کرده که درباره آنها با نقطه نظرات مولانا شبلی نعمانی اختلاف تاریخی یا انتقادی دارد.