تذکره نویسی فارسی در هند و پاکستان

تذکره نویسی فارسی در هند و پاکستان

نویسنده: سیدعلیرضا نقوی
ناشر: علمی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 860
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1343 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو

مروری بر کتاب

تا پیش از سده هفتم، سرگذشت شاعران و نمونه شعر آنان‌ به‌طور پراکنده در برخی آثار تاریخی و جغرافیایی و ادبی، نظیر چهارمقاله نظامی عروضی (تألیف ح۵۵۰) و آثارالبلاد و اخبارالعباد زکریای قزوینی (متوفی ۶۸۲)، ذکر می‌شد.

نخستین کتابهای فارسی که در عنوان آن‌ها کلمه تذکره ذکر شده ــ از جمله تذکره الاولیاء عطار در شرح احوال اولیا و مشایخ تصوف و رساله آغاز وانجام معروف به تذکره تألیف نصیرالدین طوسی (متوفی ۶۷۲) در باره معاد ــ «تذکره» به مفهومی که بعد‌ها در ادب فارسی رایج شد (کتابی در شرح حال شاعران)، نبودند.

قزوینی از کتابی با عنوان مناقب الشعراء تألیف موفق الدین ابوطاهر خاتونی، از رجال دوره محمد بن ملکشاه (متوفی ۵۱۱)، نام برده است که این اثر در دست نیست تا بتوان درباره آن داوری کرد، اما نجم الدین ابوبکر محمد راوندی ، از نویسندگان اواخر قرن ششم، آن را مرقع گونه‌ای دانسته است. اشاره دولتشاه سمرقندی در تذکره الشعراء (تألیف ۸۹۲) به این کتاب،نشان می‌دهد که مناقب الشعراء دست کم تا قرن نهم شناخته شده بوده است. پس از لباب الالباب، تذکره الشعراء سرمشق تذکره نویسان شد.

تذکره نویسی فارسی در هند نیز رواج داشته است. سیر آن را به پنج دوره تقسیم کرده اند:
۱) از ابتدای سلطنت مسلمانان در هند در سده هفتم تا تأسیس حکومت تیموریان هند در ۹۳۲؛
۲) از آغاز سلطنت ظهیرالدین بابر در ۹۳۲ تا پایان حکومت شاهجهان در ۱۰۶۸؛
۳) از سلطنت اورنگ زیب در ۱۰۶۸ تا آغاز حکومت انگلیس در ۱۲۷۴؛
۴) دوره تسلط انگلیس در هند از ۱۲۷۴ تا ۱۳۴۹؛
۵) از ۱۳۴۹ تاکنون

برخی از تذکره های مشهور تخصصی در هند اینهاست: روضه السلاطین تألیف فخری هروی در حدود ۹۶۰، در باره هشتاد تن از سلاطینی که شعر می‌سرودند. تذکره میخانه تألیف عبدالنبی قزوینی در ۱۰۲۸ در باره سرایندگان ساقینامه ‌ها و هفت آسمان تألیف مولوی احمدعلی در ۱۲۸۵ در باره مثنوی سرایان.

تألیف تذکره های طنزآمیز و تخیلی، مانند تذکره آش کشکیان از تقی دانش (متوفی ۱۳۲۶ ش) در شرح حال شاعران ساختگی و ذکر اشعار هزل آمیز سروده خود مؤلف...