- موجودی: موجود
- مدل: 184534 - 108/4
- وزن: 0.70kg
لیلی و مجنون نظامی گنجوی
نویسنده: نظامی گنجوی
مصحح: برات زنجانی
ناشر: دانشگاه تهران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 462
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1374 - دوره چاپ: 2
کیفیت : صفحات نو ؛ روی جلد خاک گرفتگی مختصری دارد
مروری بر کتاب
متن علمی و انتقادی از روی قدیمیترین نسخههای خطی قرن هشتم
نظامی گنجوی برزگترین بزمسرای زبان فارسی است. هیچیک از شعرا به اندازۀ نظامی بر غنای ادبی نیفزودهاند. با اینکه ترکزبان است، پنج گنج را به فارسی سروده است و خواسته با شاعران بزرگ زبان فارسی خود را بسنجد و در المپیاد برتری خود را نشان بدهد. از شاعران ترکزبان حریف قوی سراغ نداشته، به پارسیان روی آورده است. مخزن الاسرار را در عرفان سروده است.
دستنویس این دیوان که در اینجا تصحیح شده به تاریخ 933 هجری به وسیلۀ پیر احمد بن اسکندر به نستعلیق نوشته شده است. عنوان صفحۀ اول عبارت «دیوان نظامی» دارد. از گنجوی بودن شاعر ذکری نرفته است؛ اما در فهرست همان کتابخانه نام دیوان چنین ذکر شده است: «دیوان نظامی تألیف المولی نظام الدین ابی محمد جمال الدین یوسف بن موید الگنجوی الاویسی المتوفی سنه 597».
هر صفحه از دستنوشته 15 سطر دارد و دربردارندۀ قصاید و غزلیات ترکی و فارسی است و مصراعهای عربی هم دارد. دیوان با قصیدهای در نعت پیامبر اکرم (ص) شروع میشود؛ از این قصیده دوازده بیت در صفحۀ اول آمده که دو بیت آغاز آن عربی و چهار بیت دیگر فارسی و شش بیت آخر آن ترکی است. دنبالۀ قصیده افتادگی دارد. در ورق ششم قصیدهای ترکی با قافیۀ «ر» و ردیف «نرگس» در مدح «محمدخان نام» سروده شده است؛ مطلع قصیده جزء صفحات مفقوده است.
اگرچه نام لیلی و مجنون پیش از نظامی گنجوی نیز در اشعار و ادبیات فارسی به چشم میخورد، ولی نظامی برای نخستین بار، آن را به شکل منظومهای واحد به زبان فارسی در ۴۷۰۰ بیت به درخواست پادشاه شروان به نظم کشید. نظامی خود از بابت این سفارش ناراضی و بیمیل بودهاست و کار را در چهار ماه به پایان بردهاست.
وزن این مثنوی جدید بوده و پس از نظامی شعرای زیادی در این وزن داستانهای عاشقانه سرودهاند. همچنین دهها شاعر در ایران، هند و ترکستان منظومههایی را به استقبال از لیلی و مجنون نظیره پردازی کرده و شعرای دیگری نیز به داستان نظامی شاخ و برگ بیشتری افزوده و یا آن را تغییر دادهاند.
منظومه لیلی و مجنون در مقایسه با منظومه خسرو و شیرین از همین شاعر، به درک تفاوتهای فرهنگی اعراب و ایرانیان کمک میکند. شخصیتهای داستان در روایت نظامی قراردادی بوده و تحول زیادی از حوادث داستان نمیپذیرند....
ای نام تو بهترین سرآغاز
بینام تو نامه کی کنم باز
ای یاد تو مونس روانم
جز نام تو نیست بر زبانم
ای کار گشای هر چه هستند
نام تو کلید هر چه بستند
ای هیچ خطی نگشته ز اول
بیحجت نام تو مسجل
ای هست کن اساس هستی
کوته ز درت دراز دستی
ای خطبه تو تبارک الله
فیض تو همیشه بارک الله
ای هفت عروس نه عماری
بر درگه تو به پرده داری
ای هست نه بر طریق چونی
دانای برونی و درونی
ای هرچه رمیده وارمیده
در کن فیکون تو آفریده
ای واهب عقل و باعث جان
با حکم تو هست و نیست یکسان
ای محرم عالم تحیر
عالم ز تو هم تهی و هم پر
ای تو به صفات خویش موصوف
ای نهی تو منکر امر معروف
ای امر تو را نفاذ مطلق
وز امر تو کائنات مشتق
ای مقصد همت بلندان
مقصود دل نیازمندان...