دیوان حکیم فرخی سیستانی

دیوان حکیم فرخی سیستانی

نویسنده: فرخی سیستانی
به کوشش :  محمد دبیر سیاقی
ناشر: زوار
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 523
اندازه کتاب: وزیری گالینگور- سال انتشار: 1371 _ 1363 - دوره چاپ: 4 _ 3

مروری بر کتاب

حواشی و تعلیقات و فهرست اعلام و مقابله نسخه معتبر

ابوالحسن علی بن جولوغ سیستانی متخلص به فرخی یکی از استادان بزرگ شعر فارسی ـ دری است. آگاهی ما درباره زندگی فرخی بسان بیشتر شاعران آن دوران بسیار اندک است. حتی تاریخ زاده شدن این شاعر پرآوازه تا هنوز روشن نیست.

اما به سبب اینکه سالی چند پس از کشته شدن دقیقی بلخی، آنهم در جوانی به دربار چغانیان پیوسته است و هنگام وفات نیز به گفته لبیبی شاعر معاصر وی هنوز در شمار جوانان بوده ، ظاهرا در حدود ربع چهارم سده چهارم تولد شده باشد. سال وفات اورا لطف علی بیک آذر 470 هـ.ق. میداند، اما هیچ مأخذ دیگری این سال را تأیید نمی کند.

دیوان فرخی در ایران تقریباً مشتمل بر شش هزار بیت ناقص و نادرست، مشحون از اغلاط و مطروس از تصحیف و تحریفات به طبع رسیده که حقیقةً قابل استفاده نیست. آن‎هم در این اوان نادر و کمیاب است. نگارنده نسخی چند خطی از آن به ‎دست آورد و این نسخه را تحریر و کراراً تطبیق و تصحیح کرد و آن نسخه که به‎ظاهر قدیم‎تر می‎نمود، اصل قرار داد و اختلافات دیگر نسخ را هرچند در بعضی از موارد انسب از اصل بود، در هامش ضبط کرد و اختیار آن را به حسن سلیقه و انتخاب صاحبان اذواق مستقیمه بازگذاشت...

جمیع ابیات مفرده را که به نام فرخی در فرهنگ‎ها به استشهاد ایراد شده بود، التقاط کرده، به‎جای خود نگاشت و اگر بیتی بیرون از قصاید ماند ملاحظه ضبط را علی‎حده ثبت کرد تا اگر باقی آن وقتی به‎ دست آید شناخته گردد و با این مایه زحمت، مدعی تنزیه کامل این نسخه نیستم و هنوز بسیاری از ابیات است که معنی محصل ندارد و از لباس صحت عاری است و البته در این باب از تصرف بدون دلیلی قاطع و قرینه صریح و واضح که در شریعت تصحیح ممنوع و محظور است، قلم بازداشت و توضیح لغات و تبیین بعضی مطالب را ذیلاً تعرض کرد.

بسیاری از قصاید فرخی در مدح سلطان محمود غزنوی است. در یکی از قصاید معروف فرخی، فتوحات سلطان محمود غزنوی به تصویر‎ کشیده شده است. آنچه معروف و مشهور است آن است کـه شاعران مدیحه‎پرداز در مدح ممدوح خود از هیچ‎گونه اغراق و غلو کوتاهی نمی‎کنند. آنان‎ سعی می‎کنند ممدوح خود را شخصی‎ ماورایی‎ با قدرتی غیر قابل‎ باور توصیف کنند؛ اما به گفته‎ صاحب‎نظران مدیحه‎های فـرخی‎ سـیستانی تا حدودی در این زمینه مستثناست.

وی سعی کرده آنچه‎ به ممدوح خود نسبت می‎دهد - البته‎ تا‎ حدودی - ‎با واقعیات منطبق‎ باشد؛ اگرچه گاه شراب‎خواری سلطان محمود را نیز وصف کرده و می‎خوارگی او را سبب شادی مردم دانسته است:

خسرو می‎ خواست هم از بامداد        خلق به می خوردن او گشت شاد
خرمی و شادی در می ‎بود                           خرمی و شادی را داد داد