نظری به تاریخ ؛ دو جلد در یک مجلد

نظری به تاریخ

نویسنده: آرنولد توینبی
تلخیص : دیوید چرچیل سامرول
مترجم: سهیل آذری
ناشر: نور جهان
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 251
اندازه کتاب: خشتی - سال انتشار: 1336 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو ؛ لبه عطف کتاب سائیدگی مختصری دارد

مروری بر کتاب

دو جلد در یک مجلد ؛ حکایاتی از تمدن های برجای مانده و منقرض

فلسفه تاریخ ، که اکنون شمه ئی از آنرا از نظرگاه آقای آرنولد توینبی ، تاریخدان برجسته و نامی معاصر ، ملاحظه می کنید ، از کهن ترین علوم است که از دیر زمانی اندیشه کنجکاو بشر را به خود معطوف داشته. در واقع ، از روزی که انسان به گردآوری و باز گفتن داشته هایی از سرگذشت گروه ها و جماعت های بشری پرداخت ، این علم نیز پا به عرصه هستی نهاد.قدیم ترین تاریخدان و تاریخ نویسی که م یشناسیم هرودوت یونانی است . وی را به حق پدر تاریخ نام داده اند ، ولی او نه تنها پدر تاریخ است ، بلکه کسی است که فلسقه تاریخ را نیز بنیان نهاده.

در نخستین سال‌های قرن بیستم، بزرگترین قدرت‌های اروپایی در شرایطی قرار داشتند که نه تنها اهل سیاست که حتی مردم عادی کوچه و بازار هم از اینکه جنگی بزرگ در راه خواهد بود تردید نداشتند. شاید حتی بسیاری از آنها در انتظار آن بودند که جرقه‌ای این وضع بحرانی را شعله‌ور کند تا با روی باز به میدان جنگ بشتابند، اما اغلب آنها از این واقعیت غافل بودند که با توجه به پیشرفت‌های علمی بدست آمده در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، این جنگ ابعادی فراتر از آن تصوری که پیش از آن از جنگ داشتند، همراه خواهد داشت.

سرانجام با ترور آرشیدوک فرانتس فردیناند و همسرش شاهزاده اتریشی، این بهانه بدست آمد، جنگ شروع شد و مردم با اشتیاق، پس از مجالس رقص و پایکوبی به سوی میدان جنگ شتافتند. چند سال بعد اما جنگ جهانی اول به عنوان خونبار‌ترین جنگ تاریخ کشته‌های بی‌شمار و معلولین فراوان و خرابی‌های باورنکردنی برجای گذاشت. اروپایی‌ها خیلی دیر فهمیدند با برگزاری مجلس پایکوبی نباید به استقبال جنگ رفت! بعد از آن بود که برای بسیاری از مردم این سوال مطرح شد: چگونه آدمی می‌تواند به جایی برسد گه چنین بلایایی بر سرخود فرود آورد؟ آدمی چه دورانی را پشت سر گذاشته که بدین جا رسیده است؟

با طرح چنین پرسش‌هایی، زمینه بروز مباحثه‌هایی میان متفکران و به خصوص تاریخ‌دانان در گرفت تا پرده از این راز بردارند. اما جنگ جهانی دوم هم خونبارتر از گذشته فرا رسید، این جنگ جهانی اما حکایت دیگری داشت ، اغلب دولت‌های اروپایی مجبور به شرکت در آن شدند تا موتور جنگی آلمان نازی را که درحال بلعیدن اروپا بود زمین‌گیر کنند. 

آرنولد توین‌بی نویسنده کتاب، دانش آموخته آکسفورد است که بعدها در همان‌جا کرسی استادی را بدست آورد و عمری را به پژوهش بر روی تاریخ و تمدن‌های مختلف گذاشت و در زمینه فلسفه پیدایش تمدن‌ها صاحب نظریه بود، او همچنین به عنوان یکی از اعضا در کنفرانس صلح پاریس حضور داشت. او به عنوان یکی از چهره‌هایی بود که برای رازگشایی از چنین سرشت و سرنوشتی که تمدن اروپایی گرفتارش شده بود، وارد میدان شد و «بررسی تاریخ» را که حاصل چندین دهه پژوهش او بود نوشت.

اثری که یکی از مشهورترین دستاورد‌های تاریخ پژوهان و یکی از آثار بدیع دنیا در مورد تحلیل تاریخ عالم است و نیز بیش‌ترین توجه علاقه‌مندان به فلسفه‌ی تاریخ را هم به خود جلب کرد که در 12 جلد به صورت مفصل تالیف شده است. توین‌ بی نگارش کتاب را از 1922 آغاز کرد، در هفده سال بعد تنها شش جلد آن به پایان رسیده بود. جنگ جهانی دوم وقفه‌ زیادی در این زمینه به وجود آورد. توین بی که در قسمت سیاسی وزارت امور خارجه‌ی انگلیس مشغول به کار بود، از تبعات جنگ بی‌نصیب نماند.

البته خود نویسنده نیز گزیده‌ای از کتابش را در سال‌های آخر عمر تدارک دید که توسط همین مترجم به فارسی برگردانده شده است. اما آنچه نسخه دو جلدی چرچیل سامرول را از این نظر ممتاز می‌کند نکته‌ای است که خود توین بی نیز در مقدمه‌اش برای این کتاب، بدان اعتراف کرده است: او با حفظ استدلال‌های کتاب من، خدمتی به آن انجام داده که خودم از عهده آن برنمی‌آمدم. (نقل به مضمون) کار چرچیل سامرول در واقع همانند آن تدوینگران ماهری است که بهتر از خود فیلمساز می‌توانند کارشان را خلاصه یا تدوین کنند. به همین خاطر کتاب با حفظ ساختار اصلی و روندی که توین‌ بی برای روایت حکایات خود از تاریخ بکار برده آن را به گونه‌ای که روح اثر حفظ شود فشرده کرده است.

در نسخه تنظیم شده توسط دیوید سامرول، جلد اول شامل خلاصه جلدهای اول تا ششم متن اصلی است و خلاصه جلد هفتم تا دهم نیز در جلد دوم کتاب حاضر منتشر شده است.  جلد نخست از پنج بخش تشکیل شده که خود در مجموع شامل 22 فصل می‌شود. عناوین بخش‌های کتاب بدین قرار است: مقدمه، رشد تمدن‌ها، فروپاشی تمدن‌ها و اضمحلال تمدن‌ها. مقدمه مترجم، پیشگفتار مولف و یادداشت ویراستار مجلد خلاصه شده نیز در ابتدای جلد نخست آمده است.

جلد دوم با یادداشت دیگری از مولف کتاب و همچنین نوشته‌ای از خلاصه کننده اثر آغاز می‌شود. خلاصه کتاب نیز همانند نگارش آن زمانی طولانی را به خود اختصاص داده است. در واقع همان زمانی که نویسنده کتاب مشغول نوشتن آن بود چرچیل سامرول نیز در آن سوی دنیا (آمریکا) مشغول خلاصه کردن کتاب بود و به تدریج حاصل کارش را برای نویسنده اثر می‎‌فرستاد تا آنها را ملاحظه کند. به همین دلیل جلد دوم کتاب ده سال بعد از جلد نخست در میانه دهه پنجاه میلادی منتشر شد.