مصباح الارواح

مصباح الارواح

نویسنده:  پیرجمال الدین محمد اردستانى - سیدابوطالب میرعابدینی
ناشر: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 280
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1380 - دوره چاپ: 1 

مروری بر کتاب

بشنو اکنون قصه انوار او                       تا شوى عاشق ابر دیدار او
چون ز احمد گشت عالم پرحضور        خواست تاروشن کند اسرار نور
نور غیبش شد رسول جان و دل                 تا بجنباند جهان آب و گل

«مصباح الأرواح»، منظومه‌اى است عرفانى، اثر فارسى عارف شیعى، پیرجمال الدین محمد اردستانى (م 879ق)، متخلص به «جمالى».در اصل، ناظم کتاب، بیان حقایق احوال مصطفى(ص) را مشتمل بر هفت مثنوى رقم زده است که عبارتند از: «مصباح الأرواح»، «أحکام المحبین»، «نهایه الحکمه»، «هدایه الحکمه»، «هدایه المعرفه»، «فتح الابواب» و «شرح الواصلین». بعضى از مآخذ، مانند نظم و نثر سعید نفیسى، این هفت قسمت را دو قسمت مصباح و شرح الواصلین دانسته‌اند

این کتاب، از مجموعه‌هاى باارزش زبان و ادب و عرفان فارسى است و «مصباح الأرواح»، نخستین مثنوى این مجموعه است که به کوشش دکتر میرعابدینى مورد تصحیح قرار گرفته است. موضوع سخن همان‌طور که از نام مجموعه آشکار است، بیان مقامات حضرت مصطفى(ص)مى‌باشد و هدف مؤلف در شعر و نثر، تعلیم است و اساساً مجموعه بیان حقایق احوال مصطفى(ص) را مى‌توان به‌عنوان دومین مثنوى تعلیمى بعد ازمثنوى مولوى مطرح کرد.

ناظم در این اثر، شعر و نثر را به هم آمیخته و شیوه آثار تعلیمى خاص مولوى در آن دیده مى‌شود.سبک بیان وى در مثنوى‌ها چنین است: با آیه یا حدیثى آغاز مى‌کند و به تفسیر تعلیمى آن مى‌پردازد و یا با شعر سخن آغاز مى‌کند و پس از ذکر حکایتى، به نثر مى‌پردازد.«مصباح الأرواح»، داراى چهار هزار و چهار صد و پنجاه بیت است و در مجموع به 26 آیه قرآن و قریب به 20 روایت و 11 حکایت پرداخته است. ستون‌بندى سخنان وى، آیه و حدیث و مسائل عرفانى است. از ویژگى‌هاى قلم وى، نرمى و روان بیان کردن مطالب است. وى هر جا آیه‌اى یا حدیثى مى‌آورد یا به شعر تازى استناد مى‌کند، براى رعایت حال خواننده آن را به فارسى برمى‌گرداند.

مؤلف، در اثناى مباحث توحیدى، رو به مباحث اخلاقى مى‌آورد؛ تا آیات و روایات همان‌طور که مقصد را به مخاطب نشان مى‌دهند، وى را به راه وصول بدان نیز رهنمود کنند؛ ازاین‌روى از روایاتى چون «الدنیا جیفه و طلابها کلاب»، «طلب العلم فریضه على کل مسلم و مسلمه»، «الرفیق ثم الطریق» و... بهره مى‌برد و در مورد اخیر چنین سروده:

گفت پیغمبر که پیدا کن رفیق        تا توانى رفت شاد اندر طریق
عقل را اى دل، رفیق راه دان        هر که عاقل نیست نبود راه‌دان