مشروطه ناکام

نویسنده: مهدی رهبری
ناشر: کویر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 448
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1387 - دوره چاپ: 1 

مروری بر کتاب

تاملی در رویارویی ایرانیان با چهره ژانوسی تجدد

بررسی ماهیت مشروطه‌خواهی در ایران، بدون تحلیل ماهیت ساختارهای سیاسی، فکری، اجتماعی و اقتصادی عصر قدیم یا سنت و ماهیت «مدرنیته» غیرممکن است. با قائل شدن به اینکه میان سنت و مدرنیته تعارض ماهوی وجود دارد، می‌بایست مدرنیته را مفهومی چندوجهی دانست که با دو چهره متعارض ولی به‌هم پیوسته، سبب رویارویی‌های بزرگ حتی در جوامع غربی گشته است.

درحالی که چهره نخست مدرنیته بر بنیان‌های دموکراسی، آزادی، تساهل، نسبی‌گرایی، فردگرایی و کثرت‌گرایی قرار دارد، چهره دوم آن بر پیشرفت، برابری، عدالت، نظم، بوروکراسی، رفاه، قانون، امنیت، جمع‌گرایی، تکنولوژی، وحدت، ناسیونالیسم و دولت‌محوری تأکید می‌نماید. در جریان مشروطه خواهی ایرانیان نیز برداشت‌های متفاوتی از مدرنیته باتوجه به دو وجه یادشده صورت پذیرفت که آشکارکننده ماهیت آن می‌باشد.

این جریان در دوره‌های مختلف و در چهار گفتمان اصلاحات، ترقی، توسعه و انقلابی به‌منظور توسعه یافتگی و رفع عقب ماندگی پی گیری شد که همگی ناکام ماندند. ماهیت مشروطه‌خواهی در ایران، در هریک از گفتمان های فوق، و علل ناکامی آنها مسائلی است که با بهره‌گیری از دو روش هرمنوتیکی و گفتمانی در این اثر بررسی شده‌اند.

عبدالهادی حائری با قائل شدن به دو چهره تمدن غرب، برای نخستین بار نحوه مواجهه کشورهای غیراروپایی همچون ایران را با این دو چهره به تصویر می کشد.  وی در کتاب « نخستین رویارویی های اندیشه گران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب » بیان می دارد: 
« تاریخ درحالی واپسین سال های عصر روشنگری اروپا را می آزمود و به سال های آغازین سده ۱۹ گام می گذاشت که بورژوازی نوپای اروپا با انقلاب های اجتماعی، فکری، علمی، صنعتی و سیاسی خود، برتری اش را به نمایش می گذارد؛ در این هنگام بود که سراسر جهان با تمدن بورژوازی غرب، که دارای دو رویه نیرومند و پرتکاپو بود و از رشد همه سویه نیروهای طبقه سوم ریشه می گرفت، به شیوه ای گریزناپذیر رویاروی گردید.

این دو رویه عبارت بودند از:
۱. رویه دانش و کارشناسی تمدن بورژوازی غرب
۲. رویه استعماری تمدن بورژوازی غرب. 

غرب به عنوان یک مجموعه جغرافیایی پس از قرون وسطی و طی قرن های ۱۴ الی ۱۹ شاهد تحولات فکری و عینی گسترده و عمیقی بود که سرانجام به امپریالیسم جهانی و همه جانبه منجر گردید. مجموعه فوق پس از تبدیل شدن به قدرتی عظیم که ناشی از رهاشدن نیروی درونی و ارادی انسان به راهنمایی خرد بود و با چیره شدن بر کلیه سرزمین های کره خاکی، حامل پیام مهمی بوده است که به تکانه های بزرگی در مستعمرات انجامید.

آن پیام این بود:
دیگر عمر طولانی مدت عصر قدیم به پایان رسید و هم اکنون می بایست جوامع لباسی نو بر تن کنند. خود غرب نیز لباس کهنه و قدیمی اش را سال ها پیش از شروع استعمار درآورده بود و هم اکنون با پوششی جدید درمقابل کلیه دنیا ظاهر شده است؛ این است رمز موفقیت و غلبه غرب.

فهرست

• ایران در آستانه تجدد
• تجدد
• گفتمان اصلاحات
• گفتمان ترقی
• گفتمان توسعه
• گفتمان انقلاب