لغت فرس ؛ لغت دری

لغت فرس ؛ لغت دری

نویسنده: اسدی طوسی
مصحح: فتح الله مجتبایی , علی اشرف صادقی
ناشر: خوارزمی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 250
اندازه کتاب: وزیری گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1365 - دوره چاپ: 1 

کمیاب - کیفیت : نو ؛ روکش کتاب زدگی مختصری دارد

مروری بر کتاب

لُغَتِ فُر'س یا فرهنگ اسدی نام واژه‌نامه مهم و قدیمی است که اسدی طوسی شاعر سرشناس سده پنجم هجری آن را تألیف کرده‌است. گفته می‌شود نگارش این واژه‌نامه به تشویق اردشیر بن دیلمسپار قطبی نجمی (شاعر) بوده‌است.

اسدی در این کتاب برای شرح غالب لغات، شاهد یا شواهدی از شاعران می‌آورد. ترتیب واژه‌های این واژه‌نامه بر پایه حرف آخر آن‌ها است. اسدی همان‌گونه که خود در کتاب لغت فرس گفته‌است این کتاب را برای آن نوشت تا شاعران و نویسندگان پارسی‌زبان سرزمین‌های غربی ایران که با برخی از واژه‌های به‌کاررفته در خراسان و فرارود آشنایی نداشتند بتوانند مشکلات لغوی خود را به یاری این کتاب رفع کنند...

"لغت فرس"، قدیمی‌ترین لغت‌نامهٔ فارسی می‌باشد که در قرن 5 قمری توسط طوسی تألیف گردیده است. پس از گسترش حوزهٔ زبان فارسی دری از خراسان به دیگر نواحی ایران و پذیرش زبان فارسی دری به عنوان زبان ادب، ایرانیان و خصوصاً شاعران و ادیبان متکلم به لهجه‌های دیگر به ویژه ناحیه اران و آذربایجان بر آن شدند تا لغات زبان دری را در شعر و نثر خویش به کار برند. این امر انگیزه‌ای بود برای طوسی که مبادرت به تألیف این لغت‌نامه نماید. خصوصاً این که خود در منطقه آذربایجان و در میان شعرای آذری زبان می‌زیسته است. طوسی خود در این باره می‌گوید: "دیدم شاعران را که فاضل بودند ولیکن لغات پارسی کم می‌دانستند..

آنچه که در مورد این کتاب شایان ذکر و قابل توجه است، این است که دسته‌بندی لغات در این کتاب به شیوه‌ای است که نشان می‌دهد هدف از تألیف آن راهنمایی شاعران بوده تا اگر در قافیه شعر محتاج کلمه‌ای شدند و معنی آن را ندانستند، در این کتاب بیابند و استفاده نمایند. طوسی در این لغتنامه حرف آخر کلمه را مبنا و ملاک اصلی قرار داده است. به عنوان مثال ایران، توران و توبان به اعتبار حرف آخر یعنی "ن" در یک باب قرار گرفته‌اند. شیوهٔ رایج فرهنگ‌نویسی بر مبنای ترتیب حروف الفبائی از نخستین حرف کلمه به بعد از قرن 9 قمری و با گسترش زبان فارسی و شعر دری در هند رواج پیدا کرد.