قلمرو سعدی + نگاهی به صائب ؛ دو کتاب در یک مجلد

قلمرو سعدی + نگاهی به صائب

نویسنده: علی دشتی
ناشر: اساطیر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 400 + 215
اندازه کتاب: رقعی گالینگور - سال انتشار: 1364 - دوره چاپ: 6 _ 3

کیفیت : نو ؛ بر روی جلد اصلی با گالینگور صحافی شده 

مروری بر کتاب

قلمرو سعدی

 فکر محوری این کتاب، یا بقول فرنگیان «تز» آن روی سخن سعدی قرار دارد و به شکل‌های گوناگون، بطوریکه ملال‌انگیز نباشد، در فصلهای مختلف گسترده شده است و بدون شکسته نفسی معترفم که نتوانسته‌ام سحر زبان سعدی را چنانکه هست نشان دهم.

بعضی از دوستداران سعدی ملاحظاتی را که در فصل یازدهم این نوشته راجع به گلستان و در فصل پانزدهم نسبت به معتقدات سعدی ایراد شده است نپسندیده اند. یکی از خوانند گان فاضل( مصطفی دانشور) در طی نامه ای که مرا با عواطف کریم خود نواخنه و لطفی سرشار به نوشته هایم نشان داده فصل پانزدهم را موجب نقص کتاب پنداشته و از من خواسته بود در چاپ دوم در آن تجدید نظر کنم زیرا به عقیده او ،سعدی اوج گرفته در فصلهای سابق کتاب، یک مرتبه پایین می افتد و حتی نوشته من که سعدی را بصورت زیبا و شایسته ای ظاهر ساخته و از این حیث حق مطلب ادا شده . 

جدل ناپذیرترین کار سعدی سخن اوست. در تاریخ ادبی ایران که گویندگان چیره طبع فراوانند سعدی بطور خیره‌کننده‌ای می‌درخشد. کسی چون او صنعت و سادگی، استحکام و روانی، عذوبت و رقت را بهم نیامیخته و بدین موزونی سخن نگفته است.

سعدی جنبه‌های مختلف دارد: هم نثر و نظمی از خود باقی گذاشته است که معیار اصالت زبان فارسی امروز به شمار می‌رود، هم قصیده‌سراست و هم غزل‌های آبدار سروده، هم موعظه کرده و هم به مطایبه پرداخته، هم در اخلاق سخن رانده و هم در سیاست و اجتماع، هم از تصوف و عرفان دم زده است و هم مانند متشرع زاهدی از ظواهر دیانت. خلاصه در بسیاری از نواحی عقلی و روحی و اجتماعی وارد شده است، بطوریکه مظهر خردمندی قرار گرفته و قریب هفت قرنست جمله‌ها، مصراع‌ها و ابیات وی دهان به دهان می‌گردد و گفته‌های وی چکیدهٔ حکمت به شمار می‌رود.

فهرست

سخن از سعدی
خط منحنی
ابداع سعدی (در باب نثر سعدی)
سعدی و دیگران
خاقانی - سعدی
انوری - سعدی
سنایی - سعدی
ناصرخسرو - سعدی
ترجیع بند سعدی
معاصران سعدی
گلستان
بوستان
جلوه‌گاه شخصیت سعدی (دربارهٔ قصاید سعدی)
استاد غزل
سعدی در منطقهٔ فکر و عقیده

نگاهی به صائب ؛ متن کامل 

یکی از اساسی ترین نکته ها ی شعر صائب، قرار گرفتن لحظه های ناب کشف و شهود شاعرانه ی او در برابر آینه است. آینه یکی از جاندار ترین موتیف های نمادین شده در شعر اوست.صائب واژه ی آیینه را در معانی متفاوت به کاربرده است. عرفان یکی از آن معانی می باشد. او فلسفه را با عرفان به هم می آمیزد و به آیینه ی جان رنگ عرفان می دهد. همچون حافظ از زاهدان ریاکار گریزان است، مثل یک واعظ با کمک تمثیل به استدلال می پردازد.

میرزا محمدعلی صائب تبریزی بزرگ‌ترین غزل‌سرای سدهٔ یازدهم هجری و نامدارترین شاعر زمان صفویه است. صائب شاعری کثیرالشعر بود، دیوان وی را میان هشتاد تا نود هزار بیت و حداقل در حدود چهل هزار بیت گفته‌اند. آثار صائب جز سه چهار هزار بیت قصیده و یک‌ مثنوی کوتاه و ناقص به نام قندهارنامه و دو سه قطعه، همگی غزل است. صائب سبکی را به کمال رساند که چند سده پس از او سبک هندی نامیده شد. نازکی خیال و لطافت اندیشه و مضمون‌سازی‌های ظریف در شعر وی دیده می‌شود. ابیات غزل وی استقلال معنایی دارند و در یک غزل از چندین موضوع سخن گفته است.

صائب سودایی به نظیره‌گویی داشته به حدی که می‌توان تصور کرد یکی از انگیزه‌های وی در سرودن غزل همین امر بوده است. تنها به استقبال از بزرگانی چون سنایی، عطار، مولانا، سعدی و حافظ اکتفا نکرده، بلکه به نظیره‌گویی از شاعران دست دوم و حتی معاصران خود برخاسته و شاید قریب هفتاد یا هشتاد شاعر را مورد طبع‌آزمایی قرار داده است.

علاوه بر این خصوصیت بارز صائب و آنچه وی را به شکل خاصی متمایز و شاخص می‌کند، مضمون آفرینی و تک‌بیت‌هائیست که در آن‌ها تأملات روحی و ملاحظات اجتماعی و اخلاقی دیده می‌شود که غالباً می‌تواند جای امثال سایره را بگیرد.»
دشتی در این کتاب از زاویه‌های گوناگون به صائب و اشعارش پرداخته است.

فهرست

قهرمان سبک هندی
صائب یا بیدل
مسحور صائب
مسامحه‌های لفظی
باریک خیالی
سعدی عصر
صائب به راه مولوی 
و...