شناخت کورش جهانگشای ایرانی

شناخت کورش جهانگشای ایرانی

نویسنده: رضا ضرغامی
مترجم: عباس مخبر
ناشر: نشر مرکز
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 716
اندازه کتاب: وزیری گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1400 _ 1394 - دوره چاپ: 6 _ 1

مروری بر کتاب 

مصور - تعدادی رنگی ، گلاسه

در این کتاب که در آن زندگانی این فرمانروای مشهور و محبوب هخامنشی را بر اساس اکثریت منابع مهمی که در این زمینه موجود است به رشته ی تحریر درآورده است. با وجود اینکه کتاب “شناخت کورش” بر اساس منابع به نگارش درآمده و یک پژوهش متقن تاریخی است، اما “رضا ضرغامی” آن را همچون یک اثر تدریسی که در آن شواهد مورد قیاس قرار می گیرند، ننوشته است. بلکه تلاش نموده تا زندگانی “جهانگشای ایرانی” را به شیوه ای داستان وار و روان روایت کند تا علاوه بر پژوهشگران و مورخان، خوانندگان علاقمند به ادبیات تاریخی و داستانی نیز از مطالعه ی این اثر لذت ببرند.

این کتاب با نگاه نقاد یک پژوهشگر تاریخ، دو عرصه ی آشنایی بیشتر با تاریخ ایران باستان و نحوه ی شکل گیری و تحول دولت در این سرزمین، و دیگری دست اندازهای متقابل اسطوره و تاریخ به یکدیگر در قالب داستانها و افسانه ها ی مربوط به پیدایش و شکل گیری اقوم، دولت ها، ملت ها، شهرها ونظایر آن، را به خوبی کاویده و پس از بررسی مهم ترین اسناد و شواهد موجود در قالب زندگی کورش، روایتی جذاب و داستان وار از شکل گیری نخستین امپراتوری در ایران، وتاثیرهای متقابل آن بر فرهنگ ها و تمدن های پیش و پس از خود ارائه داده است.

نویسنده می کوشد تا از گذشته ی ایران گزارشی روان ارائه دهد و گسست ها و پیوست های میان ایران باستان و مدرن را برجسته کند. اغلب منابع و ماخد معتبر مربوط به کورش را بررسی کرده تا چشم اندازی نسبتا روشن از دیدگاه ها زندگی و فعالیت های این سردار ایرانی به دست دهد. دیگر ویژگی قابل ذکر اثر، بررسی نقش دین به خصوص میترائیسم و دین زردشتی، تاثیر متقابل آنها بر یکدیگر و بر دولت هخامنشی و یهودیت است.

در این روایت کوروش مهم ترین شخصیت تاریخی دانسته شده است که در دوران باستان بر شکاف میان شرق و غرب پلی احداث کرد، همچنین از توانایی های او یاد شده؛ از جمله درکنار هم گرد آوردن ملت های گوناگون در پهنه ی وسیع شاهنشاهی که اورا به یکی از سه کشورسازان بزرگ تاریخ تبدیل کرده است. کوروش و جانشینان هخامنشی او معیارهای تازه ای برای دولت های بعدی برجای نهاده اند.

در ابتدای اثر، شخصیت ها در کنار تبارنمای خاندان هخامنشی، دیوکس و خانواده ی کورش کبیر معرفی شده اند و نقشه و پیش درآمدی از کتاب “شناخت کورش” به قلم “رضا ضرغامی” ارائه شده است. پس از آن ورود مادها و پارسیان به غرب ایران و رژه ی شاهنشناهی ها مورد بررسی قرار گرفته است.

در ادامه به تولد کورش و اولین سال های زندگی وی، سقوط مادها و تحت فرمان درآمدن لیدی و ایونی، دین ایرانیان در زمان کورش، فتح شرق ایران، فتح بابل توسط ایرانیان، مواضع کورش در برابر یهودیان، رویکردهای شاهنشاهی در ایران، ایران در نگاه هنر و واقعیت، ارتش ایران در دوره ی باستان، کورش در میان خانواده اش، مرگ کورش و تاثیرات آن در آسیای مرکزی، شاهنشاهی بعد از او و میراث به جا مانده از کورش هخامنشی پرداخته شده است. این اثر همچنین از پیوست های ارزشمندی تشکیل شده که حجم قابل توجهی از مطالب کتاب را به خود اختصاص داده اند...

شاهنشاهی ایران که کورش آن را بنیاد نهاد با اعمال قهری بسیار خفیف، مرزهای دوردست شاهنشاهی خود را به مدت حدود دویست سال حفظ کرد. این امر تا حدود زیادی مدیون سعه‌ صدرفرهنگی و سیاست مدارای کورش بود که جانشینان‌اش نیز به درجات مختلف آن را دنبال کردند. در این سال‌ها خاور نزدیک از نهاد «صلح هخامنشی» بهره می‌برد.

آرامش نسبی در این دوره ایران را از دوران فرمانروایی پادشاهی‌های پیشین و سیطره مقدویان در دوره بعدی متمایز می‌کند. کمتر از یک قرن پیش از ان که کورش بر تخت شاهی ایران تکیه زند، بیشتر قلمرو‌های شرق دور در مقابل شاهنشاهی پر طمطراق آشور به زانو درآمده بود. پادشاهان این دولت نظامی، بر این باور بودند که مأموریت‌شان ویران کردن و به بردگی کشیدن ملت‌های مختلف جهان است و لذا سه قرن سیطره آشوریان (612 ـ 911 ق م) یکی از خونین‌ترین دوره‌های تاریخ و آکنده از کشتارهای جمعی شکنجه و جابه‌جایی جمعیت است.

یکی از خصوصیات برجسته کورش توانایی‌اش در حفظ نظم در میان ملت‌های گوناگونی بود که بر آنها حکومت می‌کردو بسیاری از آنها از دیرباز در رقابت‌های قومی به سر می‌برند. او برای نظارت کردن بر یک دستگاه دولتی منسجم نیروی زیادی صرف کرد، و به این منظور شاهنشاهی خود را به استان‌هایی تقسیم کرد که با شبکه‌ای از راه‌ها با هم مرتبط می‌شدند. این شبکه، ارتباطات، حرکت نیروهای نظامی و تجارب را تسهیل می‌کرد. این سازمان کشوری طی سال‌های دراز حاکمیت پارسیان، تحولات زیادی را از سر گذراند، اما ویژگی‌های اساسی آن هرگز تغییر نکرد.  

کورش از دید مردم نیز شخصیتی بزرگ بود. پارسیان به خوبی می‌دانستند بدون او صرفاً قبیله‌ای کوه‌نشین می‌بودند و شاید ناگزیر از آنکه برای همیشه در انقیاد قدرتی خارجی باقی بمانند. کورش نه‌تنها هویت و آزادی آنها را حفظ کرد، بلکه بزرگ‌ترین شاهنشاهی را که جهان تا آن روز به خود دیده بود، به آنها هدیه داد.

در اطراف دیوارهای ویران تخت جمشید ـ پایتخت آیینی جانشینان کورش ـ ایدئولوژی گروه فرمانروا را هم می‌توان مشاهده کرد: نمایندگان هر یک از ملت‌های نابغه، در حالت ایستاده و ملبس به جامه‌های محلی خود، هدایایی برای شاه حمل می‌کنند، در حالی که با حالتی دوستانه دستان راهنمای پارسی خود را در دست دارند. این صحنه‌ها با تصاویر مربوط به جنگ و فتح که در هنر درباری آشوریان دیده می‌شود، فاصلۀ زیادی دارند. این توانایی کورش در کنار هم گردآوردن ملت‌های گوناگون در پهنۀ وسیع شاهنشاهی بود که او را به یکی از کشورسازان بزرگ بدل کرد.

بنابراین کورش مهم‌ترین شخصیت تاریخی است که در دوران باستان بر شکاف میان شرق و غرب پلی احداث کرد. نویسندگان کتاب مقدس و متون کلاسیک، هر دو کورش را به عنوان نمونۀ عالی فضیلت‌های سخاوتمندانه به رسمیت شناخته‌اند. فرمانروایی او بر مدارا و نظم استوار بود و برای دنیایی که طی سال‌های متمادی از خشونت و ستم در رنج بود، دستورالعملی کارآمد تهیه کرد. روی هم‌رفته کورش چهره‌ای ماندگار و بسی فراتر از زمانۀ خود بود. نویسنده در این کتاب هدف خود را ارئه تحلیلی خشک و بی‌احساس از اطلاعات تاریخی نمی‌داند، بلکه می‌خواهد در این اثر تاریخ زندگی یکی از مهم‌ترین چهره‌های جهان باستان، یعنی کورش کبیر و دنیای او را ترسیم کند.

کاری که این کتاب می‌خواهد انجام دهد برقرارکردن تعادلی میان گزارش‌های مورخان کلاسیک و سنتی و روایی دربارۀ کورش و دست‌آوردهای پژوهشی اخیر است که با ساختارشکنی شواهد، بیشتر گزارشی خشک و فنی عرضه می‌دارند. هدف آن است که در حد امکان زندگی‌نامه‌ای از ایم مرد و تاریخی از اغاز شاهنشاهی هخامنشی ارائه شود. برای این منظور، جدا کردن واقعیت از افسانه در گزارش‌های کلاسیک ضرورت دارد.

این کار از طریق مقایسه آنها با یکدیگر و در صورت امکان مقایسه آنها با اطلاعات به دست آمده از یافته‌های باستان‌شناسی و مطالعات زبان‌شناسی انجامی می‌گیرد. همچنینمستلزم تصمیم‌گیری در مورد شواهد سطحی و نامعتبر، شناخت سنت‌های فرهنگی گسترده‌تر، و درک عمیق زمانه‌ او است.

احتمالاً در پایان کار هم داستان  واقعی  کورش را با جزئیات دقیق آن هرگز نخواهیم دانست، چرا که او در گذشته‌ای بس دور می‌زیسته و از فرمانروایی‌اش اطلاعات بسیار اندکی بر جای مانده است. اما آنچه نویسنده سعی کرده انجام دهد بررسی همه منابع موجود و ترکیب این مطالب به منظور ارائه تصویر درستی از زندگی و زمانه یک چهره تاریخی اثرگذار است.

فهرست

پیش‌گفتار مؤلف
پیش‌گفتار مترجم
دربارۀ منابع اصلی
دربارۀ ترجمۀ اسامی
شخصیت‌های کتاب
تبارشناسی خاندان هخامنشی (شامل دوران فرمانروایی)
تبارشناسی خاندان دیوکس (شامل تاریخ فرمانروایی بر اساس هردوت)
خانواده
نقشه
پیش‌درآمد
1. ملتی شکوفنده: ورود مادها و پارسیان به غرب ایران
2. رژۀ شاهنشاهی‌ها: آشوریان، سکادها و مادها
3. زندگی پوشیده در افسانه: ولادت و نخستین سال‌های زندگی کورش
4. سرنگونی مادها: نمادهای قدرت
5. به انقیاد درآوردن لیدی و ایونی
6. خورشید و آسمان: دین ایرانی در دورۀ کورش
7. در مسیر قهرمانان: فتح شرق ایران
8. سقوط یک تمدن: فتح بابل به دست ایرانیان
9. مسیح خداوند: کورش و قوم یهود
10. یک شاه از میان شاهان، یک خدا از میان خدایان: ایدئولوژی سلطنتی و کشورداری شاهنشاهی ایران
11. جهان ایرانی در واقعیت و هنر
12. اسب سفید و کمان: ارتش ایران در دوران باستان
13. کورش در مقام پدر: روزهای شکوهمند کورش، شاه ایران
14. راه جنگ‌جو: مرگ کورش در آسیای مرکزی
15. شاهنشاهی پس از کورش
پس‌گفتار: میراث کورش
پیوست‌ها