کتاب حاضر، تلاشی است برای ارائه‌ تفاسیری فلسفی از برخی سویه‌های تفکر مدرن بر پایه دیدگاهی تاریخی-انتقادی. متفکرانی چون نیچه و وبر، مکاتبی چون پدیدارشناسی و نسبی‌گرایی، و عرصه‌هایی چون زیباشناسی، تاریخ، الهیات و سیاست ازجمله مضامین اصلی این کتاب هستند.

عقل افسرده همچون نمونه‌ای از نماد‌های اضطراب یا آگاهی بیگانه از خود است. زمان ظهور این پدیده تقریبا اوایل قرن بیستم و مکان تجلی آن نیز همچون همیشه آلمان بود. عقل افسرده همان “آگاهی ناشاد” هگل نیست بلکه دومین شکل عام و کلی خودآگاهی مدرن و سرشت متناقض آن است. و همانطور که هگل می‌گوید ما با دوگانه شدن خود آگاهی در درون خود روبرو می‌شویم.

اما وحدت دو عنصر هنوز تحقق نیافته است و از اینجاست که آگاهی ناشاد بر می‌خیزد. یعنی آگاهی از نفس یا خود همچون موجودی با سرشتی چند پاره موجودی مضاعف و صرفا متناقض. عقل افسرده اما صرفا نمونه مشخصی از این خود آگاهی است که به زمانی خاص ومکانی خاص تعلق دارد.” استعاره عقل افسرده فقط به گروه خاصی از متفکران آلمانی مربوط می‌شود که شاید بتوان آنها را آخرین نسل “ماندارین‌های آلمانی” دانست. برجسته‌ترین فرد این گروه ماکس وبر است و درکنار او می‌توان به افرادی چون گئورگ زیمل، لوکاچ جوان و بسیاری از نوکانتی‌ها اشاره کرد.

کتاب مجموعه‌ای است از مقالات که در برخی از آنها آرای متفکرانی چوننیچه و وبر در خصوص تفکر مدرن, و در برخی دیگر رشد و تحول مکتب و گرایشی فلسفی, نظیر پدیدارشناسی بررسی شده است .شماری از مقالات نیز از طریق نقد مفاهیم کلی مانند خشونت یا شی‌گرایی و بررسی حوزه‌ها و کنش‌های فرهنگی, نظیر شعر, نقد ادبی و یا گفتار روشنفکری به ارزیابی تفکر مدرن اختصاص یافته است .

گردآورنده کتاب مفهوم عقل افسرده را در سطوح مختلف فردی و جمعی و ردپای آن را در همه جا, از طریق پدیده‌های کلی نظیر فرهنگ و فلسفه گرفته تا زندگی یک فرد خاص, دنبال می‌کند .وی سه خصیصه مهم برایعقل افسرده برمی‌شمرد که عبارت‌اند از :
شباهت میان جهان درون و برون
کشش عمیق به امر مطلق یا امر متعالی
آگاهی از محدودیت های عقل .