شمه ای درباره جنبش کارگری ایران

شمه ای درباره جنبش کارگری ایران

نویسنده: عبدالصمد کامبخش
ناشر: حزب توده
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 264
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1358 - دوره چاپ: 5

کمیاب - کیفیت : درحد نو ؛ جلد کتاب رنگ پریدگی دارد

مروری بر کتاب

 جامعه ایران در سال‌های 1320 تا 1332 تغییر و تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مهمی را شاهد بوده است. از جمله این تحولات، حضور گسترده نیروهای اجتماعی در عرصه سیاست و تلاش برای سهیم‌شدن در قدرت بود. در این دوره با توجه به فضای حاکم بر ایران و عرصه جهانی حکومت مشروطه یا دموکراسی نیم‌بندی حکمفرما شد. از جمله مختصات این دوره ظهور احزاب بود.

هرچند تحزب در فرهنگ سیاسی و اجتماعی ایران نهادینه نشده بود، اما ظهور احزابی مانند ایران و توده که متکی به شخص یا فرد خاصی نبودند قرین با موفقیت بود. حزب ملی‌گرا و سوسیالیست ایران توسط بورژوازی روشنفکر ایران تأسیس شد. مؤسسان آن معتقد بودند با توجه به وابستگی نیروهای چپ (توده) به شوروی و محافظه‌کاران به غرب حزب ایران مستقل بوده و تنها بر نیروی ملت ایران متکی بود.

حزبی آزادیخواه که هدفی جز پیشرفت و ترقی اقتصادی و اجتماعی ایران نداشت. با وجود این حزب نتوانست استقلال خود را به طورکامل حفظ نماید و در ائتلاف با حزب توده و فرقه دموکرات آذربایجان که متهم به وابستگی به شوروی و جدایی‌طلبی بودند، شعار خود را زیرپا گذاشت. همین موجب شد حزب با مشکلات عدیده‌ای روبرو شود و برای مدتی در لاک دفاعی فرو رود و تنها وقت خود را صرف بازسازی حزب و پاسخ‌دادن به اتهامات نماید .

جنبش سندیکائی و اتحادیه‌ای ایران در دوران انقلاب مشروطیت توسط کارگرانی که در باکو و عشق آباد کار کرده و به وطن بازگشته بودند بنا نهاده شد. این کارگران که عموماً با افکار سوسیال دموکراسی آشنا بودند تأثیر عمیق خود را بر روی دیگر کارگران ایرانی نیز گذاشتند. هم چنین حرکتهای انقلابی ۱۹۰۵ و ۱۹۰۷ تحولی ملموس در کارگران ایران به وجود آورند.
در سال ۱۲۸۴ در چاپخانه‌ای کوچک در تهران نخستین اتحادیه کارگری تأسیس شد. هم‌زمان با اتحادیه کارگران چاپخانه‌ها در دیگر کارخانه‌ها نیز این امر رو به نضج نهاد، تا اینکه کارگران مشهد، تبریز، انزلی و دیگر نقاط کشور را هم دربر گرفت.

شعارهای مزد عادلانه، هشت ساعت کار در روز، زمین برای دهقان و جمهوری سر داده شد. با سرکوب انقلاب مشروطه از طرف استبداد، جنبش سندیکائی و اتحادیه‌ای نیز مورد هجوم واقع گردید، تا مانع از رسوخ افکار پیشرفته و سوسیال دموکراسی و مشروطه خواهی شود. در این بین منافع صنفی و طبقاتی کارگران به‌طور آشکارا مورد تعرض قرار گرفت. کارگران پیشرو ایرانی که مدافعان استقلال، آزادی و عدالت اجتماعی بودند، پس از جریانات انقلاب مشروطه تا سالهای قبل از پیروزی انقلاب اکتبر آماج شدیدترین حملات ارتجاع داخلی و خارجی قرار داشتند، و پادشاهان قاجار از هیچ گونه عملی جهت سرکوب آنان خودداری نمی‌نمودند.

سرکوب جنبش سندیکائی و اتحادیه‌ای و جلوگیری از فعالیت‌های سندیکائی و اتحادیه‌ای و غیرقانونی ساختن فعالیت حزب کمونیست، در فاصلهٔ ۱۳۱۰–۱۳۰۴ به تصویب قانونی معروف به ”قانون سیاه ” انجامید. رضا شاه، مدافعان آزادی و استقلال و ترقی کشور را آماج حملات خود ساخت، اما جنبش سندیکائی و اتحادیه‌ای در زیر ضربات سنگین با اعتصابات و اعتراضات در شرکت نفت و صنایع نساجی و سایر کارخانجات به مبارزه علیه استبداد و امپریالیسم انگلستان و علیه چپاولگران و زور گویان ادامه دادند و پای ننشستند.

در اوج سال‌های دیکتاتوری، کارگران شرکت نفت ساعت کار را به ۹ ساعت در روز تقلیل دادند. اتحادیهٔ مخفی کارگران راه آهن با برگزاری اعتصاب ۸۰۰ نفری، نمونه‌ای از قدرت یابی مجدد و رو به رشد کارگران ایرانی را به نمایش گذاشت. رضاخان در سوم شهریور توان و قدرت نیروی مصمم و پایداری را که بسان آتشی از زیر خاکستر سر برآورده بود را بعینه لمس کرد.

جنبش کارگران ایران از سال ۱۳۲۰ الی ۱۳۲۶ فعالیتی علنی داشت و تعداد کارگران صنایع ماشینی بیشتر شده بود. با بکارگیری تجربیات گذشته طی آن سال‌ها گام‌های مهمی درراه گسترش سندیکاها برداشته شد. در این سال‌ها ابتدا اتحادیه‌های مختلف کارگری و سندیکاها شکل گرفتند و از اتحاد آن‌ها شورای مرکزی اتحادیه کارگران ایران با ۳۰ هزار عضو در ۱۳۲۱ با پا به عرصه وجود گذاشت.

بالاخره شورای متحده مرکزی اتحادیه کارگران و زحمتکشان ایران در اول ماه مه ۱۳۲۳ تأسیس گردید؛ که این امر متقابلاً در تسریع تشکیل سندیکاها و اتحادیه‌های کارگری در بخشهای مختلف نقش بسزایی داشت. از آن جمله تشکیل سندیکای کارگران نفت و پیوستن آن به شورای متحده مرکزی تحت نام سندیکای کارگران نفت خوزستان، دستاورد مهمی بود. بدین ترتیب وحدت کامل جنبش سندیکایی ایران در سراسر کشور تأمین گردید.

بیش از ۳۰۰هزار کارگر ایرانی زیر پرچم شورای متحده مرکزی اتحادیه کارگران و زحمتکشان ایران، به عنوان مهم‌ترین سازمان سندیکایی ایران و خاور میانه گرد هم آمدند. این تشکل در سال ۱۳۲۵ از طرف فدراسیون جهانی کارگران مورد شناسائی قرار گرفت و به عضویت فدراسیون سندیکائی جهان درآمد. در آن زمان احزاب کارگری و ملی کشور، حتی دولت و وزارت کار، شورای متحده مرکزی را به رسمیت شناختند و حق نمایندگی در شورای عالی کار به شورای متحده مرکزی داده شد.