شصت سال خدمت و مقاومت ؛ خاطرات مهندس مهدی بازرگان در گفتگو با سرهنگ غلامرضا نجاتی ؛ جلد اول

شصت سال خدمت و مقاومت

نویسنده: مهدی بازرگان
به کوشش: غلامرضا نجاتی
ناشر: رسا
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 670
اندازه کتاب: وزیری گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1377 _ 1375 - دوره چاپ: 2 _ 1

کیفیت : نو ؛ لبه روکش کتاب زدگی مختصری دارد

مروری بر کتاب

مصور

خاطرات مهندس مهدی بازرگان در گفتگو با سرهنگ غلامرضا نجاتی - جلد اول

اثر حاضر، زندگی‌نامه مهندس مهدی بازرگان است که بر پایه گفت و شنود سرهنگ غلامرضا نجاتی با ایشان، همچنین پژوهش‌های گردآورنده شکل گرفته است .بخش ضمائم که صفحات پایانی را بخوبی اختصاص داده شامل اسناد، تصاویر و فهرست اعلام است.روز ۳۰ دی ماه ‌ ۱۳۷۳ مهندس مهدی بازرگان، رییس دولت موقت انقلاب بعد از یک دوره بیماری، در جریان سفر درمانی در زوریخ سوئیس درگذشت.

مهندس مهدی بازرگان  در سال ۱۲۸۶ در تهران متولد شد.پدرش حاج عباسقلی بازرگان (تبریزی) از تجار دیندار،‌ روشنفکر و سر‌شناس زمان خود بود.بازرگان تحصیلات ابتدایی را در مدرسه سلطانیه تهران و متوسطه را در دارالمعلمین مرکزی به پایان رساند و در سال ۱۳۰۶ جزء اولین گروه محصلین ممتاز کشور، ‌برای تحصیل به فرانسه اعزام شد.

بازرگان پس از طی دوره مقدماتی و قبولی در کنکور سراسری کشور فرانسه، از بین دانشجویان اعزامی، اولین ایرانی بود که وارد تحصیلات عالی دانشگاهی شد و مورد تشویق وزیر فرهنگِ وقت قرار گرفت.در سال ۱۳۱۳ پس از ۷ سال تحصیل در فرانسه به کشور بازگشت و در سال ۱۳۱۵ به عنوان اولین دانشیار در دانشکده فنی دانشگاه تهران مشغول به تدریس شد و دو دوره متوالی ریاست دانشکده فنی را به عهده گرفت.در سال ۱۳۳۰، توسط دکتر مصدق به ریاست هیات مدیره و مدیریت عامل شرکت ملی نفت ایران انتخاب شد و با حمایت مردم موفق به خلع ید از انگلیسی‌ها و با همت متخصصین ایرانی موفق به راه‌اندازی و اداره صنایع عظیم نفت شد.ماجرای خلع ید انگلیسی‌ها از صنعت نفت ایران را به طور مشروح در کتاب صوتی شصت سال خدمت و مقاومت بشنوید.در سال ۱۳۳۱ مسوول احداث شبکه لوله‌کشی آب تهران شد و آن را به ثمر رساند.

پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، ‌به دلیل اعتراض مکتوب علیه انتخابات مجلس شورای ملی که آن را غیرقانونی می‌دانست، در بهمن ۱۳۳۲ از خدمات دولتی و استادی دانشگاه برکنار شد و تا شانزدهم بهمن ۱۳۵۷ که پست نخست ‌وزیری دولت موقت انقلاب را به عهده گرفت، تنها در بخش خصوصی در زمینه تولیدات صنعتی فعالیت و خلاقیت داشت.فعالیت‌های دینی بازرگان، همیشه بر فعالیت‌های سیاسی او مقدم بود.بازرگان  علاوه بر فعالیت های سیاسی و مذهبی ، از نظر علمی و فنی نیز فعال بود و پس از شهریور ۱۳۲۰ از بانیان تأسیس کانون مهندسین بود.در دومین سالِ تأسیس کانون مهندسین، اولین اعتصاب صنفی مهندسین به بار نشست و تحولی عمیق در ارجاع مسوولیت و میدان فعالیت به متخصصین به وجود آورد و راه اصلاحات باز شد.

...هنگامی که سیاست از پنجره وارد میشود عدالت ازدر خارج میگردد، قضاوت باید بر مبنای عدالت باشد نه سیاست. مهندس مهدی بازرگان یکی از شخصیت های برجسته و جنجالی تاریخ معاصر ایران است که درباره شخصیت وی اظهار نظرهای متفاوت و گاه متضاد ابراز شده است.زمانی نه چندان دور در ماموریت شرکت نفت ایران و انگلیس و اخراج موفقیت‌آمیز انگلیسی ها از ایران و مبارزه علیه ظلم و استبداد پهلوی با همراهی روحانی مبارز آیت الله طالقانی که منجر به زندانی شدن و محاکمه سران نهضت آزادی ایران گردید از سوی رهبری نهضت ملی دکتر محمد مصدق یگانه مرد وطن پرست ایران معرفی می گیردزمانی دیگر با حمایت قاطعانه از جامعه روحانیت مبارز در خرداد ۴۲ و ابراز انزجار و محکوم کردن کشتار مردم بی‌دفاع و کوشش در پرورش جذب جوانان مبارزه مانند مصطفی چمران دکتر علی شریعتی و علی اصغر بدیع زادگان و غیره چریک پیر نامیده می شود.

وی با تلاش و پیگیری که در این راه جمعیت دفاع از حقوق بشر در ایران داشته است و نقش بسیار موثری که در ایجاد فضای باز سیاسی و آزادی زندانیان در اواخر حکومت پهلوی و در نتیجه در پیروزی انقلاب ایفا کرده بود از سوی رهبری انقلاب ،عضو شورای انقلاب شده و مامور تشکیل کابینه به عنوان رئیس دولت موقت حکومت انقلابی اسلامی می‌گردد..اما این اعتماد و ارتباط دیری نمی پاید که در پی گلایه های مکرر و اعتراض به دخالت در حکومت که نقطه اوج آن جریان اشغال سفارت آمریکا و گروگانگیری بوده است از نخست وزیری استعفا می کند و به همین علت از سوی هر دو جناح روحانیت و روشنفکر آن آماج شدیدترین حمله‌ها و اتهام ها به عنوان لیبرال سازش کار می گردد.

از این پس بازرگان و همفکران او از سوی آیت الله خمینی به عنوان کسانی که خطر آمریکا را نمی فهمند معرفی می گردد و به دنبال آن گروهی از همان مردمی که قبلا در تظاهرات خیابانی دولت بازرگان را حکومت صاحب الزمان خوانده بودند بار دیگر در مراسم عبادی سیاسی نماز جمعه علیه او شعار دادند و برایش آرزوی مرگ کردندعده ای نیز برای توجیه این وضعیت به وجود آمده انتصاب بازرگان به ریاست دولت موقت را از همان ابتدا اشتباه دانستند.

در صورتی که به نظر نگارنده با توجه به نیاز کشور به ائتلاف در اوایل انقلاب این حرکت نشان‌دهنده روشن‌بینی رهبری انقلاب بوده است و بازرگان نیز علیرغم آنکه خود می‌دانست حکومتی بسیار کوتاه خواهد داشت و اشخاصی همچون آیت‌الله طالقانی نیز او را از این کاربرحذر نظر داشته بودند با توجه به مصالح انقلاب به این کار تن داد.اما از آنجا که مهندس مهدی بازرگان مرد قانون بوده جناح مذهبی تندرو انقلابی محسوب نمی‌شد و اعتقاد به عملکرد انقلابی در آن مقطع زمانی نداشت و خود نیز سیاست دولت موقت را سیاست گام‌به‌گام معرفی کرده بود بسیار محتمل است که یکی از انگیزه‌های اشغال سفارت آمریکا که منجر به سقوط دولت گردید برکناری بازرگان از قدرت باشد...

فهرست

پیشگفتار – دکتر محمد مهدی بازرگان
فصل اول در سایه پدر و در آغوش مادر
فصل دوم تحصیلات در ایران
اولین مدارس ایران به سبک جدید
بخش یکم تحصیلات ابتدایی
بخش دوم تحصیلات متوسط
فصل سوم کودتای اسفند
خاطراتی از کودتای رضاخان و تغییر سلطنت
فصل چهارم جامعه شناسی مردم ایران
بخش یکم تهران و مردم آن
بخش دوم مروری پیرامون طبقات جامعه
فصل پنجم اعزام محصلین به اروپا
بخش یکم اولین کاروان اعزامی به فرانسه
بخش دوم سرپرستی محصلین ایرانی در فرانسه
بخش سوم مشاهدات و مطالعات در اروپا
بخش چهارم مطالعات فرهنگی و دانشگاهی و اجتماعی
بخش پنجم مذهب در اروپا
فصل ششم بازگشت به ایران
بخش یکم خدمت نظام وظیفه
بخش دوم در تلاش معاش خدمات فرهنگی
فصل هفتم بازرگان در صحنه سیاست
بخش یکم چرا وارد گود سیاست شدم
بخش ۲ ماموریت خلع ید از شرکت نفت انگلیس و ایران
بخش سوم خلع ید از کمپانی انگلیسی
اولین برخورد با مدیر شرکت
چگونگی خلع ید از شرکت
نحوه برخورد هیئت مدیره جدید با کارکنان ایرانی و خارجی شرکت
رویاروئی با مشکلاتی
رفتن انگلیسی ها و مسئله کمبود کادر متخصص
سازماندهی جدید
راه اندازی پالایشگاه آبادان
مشکلاتی که بر سر راه مدیریت به وجود آمد
آثار و نتایج موفقیت ایران در خلع ید از انگلیسی‌ها
بخش چهارم بازگشت به دانشگاه و تصدی لوله کشی آب تهران
بخش پنجم نهضت مقاومت ملی
بخش ششم نهضت مقاومت ملی و قرارداد کنسرسیوم
بخش هفتم تاسیس جبهه ملی دوم
بخش هشتم نهضت آزادی ایران
فصل هشتم رفراندوم ۶ بهمن 1341
موضع جبهه ملی و نهضت آزادی ایران در برابر همه پرسی
فصل نهم در دادگاه نظامی
بخش اول گفتگو با مهندس بازرگان
بخش دوم در تدارک محاکمه فرمایشی
بخش سوم دادگاه بدوی نظامی
بخش چهارم اعتراض به صلاحیت دادگاه
بیانات مهندس بازرگان
بخش پنجم اعلام رد دادرسی
رویدادهایی که دادگاه را بی اعتبار کرد
فصل دهم دادگاه تجدید نظر نظامی
بخش یکم بیانات مهندس بازرگان
بخش دوم بیانات مهندس سحابی
بخش سوم بیانات دادستان
بخش چهارم در حاشیه دادگاه
بخش پنجم تغییر موضع دادگاه تجدیدنظر
بخش ششم بیانات داستان
بخش هفتم آخرین دفاع
پایان دادرسی اعلام رای دادگاه
ضمایم
اسناد
تصاویر
فهرست اعلام