سیاست ورزی در ایران عصر صفوی

سیاست ورزی در ایران عصر صفوی

نویسنده: کالین میچل
مترجم : حسن افشار
ناشر: فرهنگ جاوید
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 447
اندازه کتاب: رقعی گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1397 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

قدرت، دیانت، بلاغت

مرکزیت تشیع دوازده امامی در طرح توسعه شاهنشاهی صفوی قابل انکار نیست، اما انبوهی از عوامل مهم دینی و قومی و سیاسی نیز در سده شانزدهم ایفای نقش می کردند. اصلا پیش فرض کتاب حاضر همین است که مدعیات ایدئولوژیکی صفویه در قرن شانزدهم بازتاب همین تنوع بی سابقه بود و این که همین نرمش پذیری آن ها امکان گذارشان از قالب نهضت عرفانی محلی به سطح یک شاهنشاهی سیاسی و ظهورشان به عنوان دولت اسلامی پیشامدرن بالنده را فراهم آورد.

در این میان شناخت از نقش دبیرخانه صفوی و دیوان انشا یا دارالانشا به فهم ما از خودشناسی جمعی نخبگان در ایران سده شانزدهم یاری خواهد داد، چراکه اسناد مکاتبات دیپلماتیک دربار صفوی شاخص مهمی در مورد این مقوله تغییر مشروعیت ها در سده شانزدهم است، آن هم وقتی چنین قالب گفتمانی (عرفانی، منجی گرایانه، روحانی سالارانه، شاهانه، شاهنشاهی) در زمان نسبتا کوتاهی یکی پس از دیگری اتخاذ و تعویض می شوند.

اما همواره یک اصل مرکزیت داشت: شاهان صفوی باید به نیابت از امامان شیعه نیز حکومت می کردند و خود را متولی مذهب شیعه و نماینده تام الاختیار اهل بیت می نمایاندند و..

کالین میچل در سیاست‌ورزی در ایران عصر صفوی سعی می‌کند با استفاده از رویدادنامه‌ها، یادداشت‌ها، پیشه‌نگاری‌ها، زیست‌نامه‌ها، سفرنامه‌ها و به طور خاص متون مراسلاتی (منشآت، مکتوبات و فرامین) که در دبیرخانۀ دولت صفوی تولید می‌شد تصویری نو از تاریخ این دوره برای خواننده ترسیم کند. محدودۀ زمانی کتاب قرن شانزدهم میلادی (دهم هجری) است که از زمان خیال‌‎پروری منجی‌گرایانۀ شاه اسماعیل جوان شروع می‌شود و تا نخستین سال‌های حکومت موفق‌ترین فرمانروای صفوی، یعنی شاه عباس، ادامه می‌یابد.

میچل تلاش می‌کند نقبی بزند به ماهیت متغیر و چندوجهی مشروعیت صفویه و رابطۀ دیالکتیکی آن با بلاغت در اسناد اداری و مکاتبات خارجی که از طریق دبیرخانه صورت می‌گرفت. این اثر با تمرکز بر آیین دبیری و نقش متولیان آن در حکومت‌های سلاطین مهم صفوی یعنی شاه اسماعیل، شاه طهماسب، شاه محمد خدابنده و شاه عباس خلأ نسبتا بزرگی را، که در مطالعات کنونی دربارۀ دولت صفوی وجود دارد، پر می‌کند. تأکید میچل بیشتر بر نامه‌های دیپلماتیکی است که از دبیرخانۀ صفوی به خارج فرستاده شده‌اند.