سفرنامه میرزا محمدحسین فراهانی

نویسنده: میرزا محمدحسین فراهانی
به کوشش : مسعود گلزاری
ناشر: فردوسی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 410
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1362 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو ~ نو ؛ مهر و نوشته تقدیمی دارد

مروری بر کتاب

انگيزه مؤلف از نگارش اين كتاب، امتثال فرمان سلطانى بوده است كه وى را مامور شرح وقايع و مشاهدات و شنيده‌ها طى سفرنامه‌اى نموده است. اين سفرنامه طى سال‌هاى 1302 تا 1303ه.ق. نگارش يافته است.مؤلف در اين كتاب به شرح سفر خود به مكه مكرمه كه در سال1302ق. آغاز شده مى‌پردازد و طى آن به تشريح اوضاع جغرافيايى كشورهايى كه طى سفر از آنها عبور كرده و توصيف بناها و آثار تاريخى و اوضاع اجتماعى آن كشورها مى‌پردازد.

سفر مذكور از تهران آغاز شده و نگارنده از شهرهاى قزوين و رشت و بندرانزلى گذشته است و به بادكوبه رفته و سپس سوار قطار شده، پس از گذشتن از تفليس در بندر باتوم به كشتى سوار شده و راهى استانبول گرديده است. چند روزى در استانبول به سر برده، آنگاه با كشتى راهى جدّه گرديده و پس از انجام مراسم حج از طريق آبراه سوئز به استانبول مراجعت كرده است. از آن جا از راه درياى سياه به باتوم و از باتوم به باكو و انزلى و رشت بازگشته و چند روزى را هم در لاهيجان جهت استراحت به سر برده است. آنگاه از طريق قزوين در روز پانزدهم ربيع‌الآخر سال 1303ق. به تهران وارد شده است. وى در اين سفرنامه ديدنى‌ها و شنيدنى‌هاى خود را با زبانى ساده و روان و تقريبا بى غلط ثبت و ضبط كرده است.

خواننده در اين سفرنامه با اوضاع جغرافيايى، فرهنگى، سياسى، بناها و آثار تاريخى كشورهاى مسير آشنا مى‌شود و به اطلاعات ذى‌قيمتى درباره مباحث مذهبى، اوزان و مقادير در بخشى از ايران و سرزمين‌هايى كه نگارنده از آنها ديدن كرده است، دست مى‌يابد. لازم به ذكر است كه برخى از قسمت‌هاى كتاب را، مؤلف پس از بازگشت به تهران از سفر حج با استفاده از ساير منابع كتبى تكميل كرده است. از لابلاى كتاب پيداست كه مؤلف طبع شعر هم داشته و «گلبن» تخلص مى‌كرده است.

میرزا محمدحسین فراهانی فرزند میرزا محمدمهدی ملک‌الکتاب فراهانی (م1270) است که به سال 1264در روستای آهنگران فراهان به دنیا آمد. وی در تهران تربیت یافت و مختصری در کارهای دولتی و درباری وارد گردید. وصف اخلاقیات او از زبان میرزا صادق خان ادیب الممالک به تفصیل در مقدمه کتاب دیگر مؤلف با نام حالت آمده، و از زهد و تهجد و تدین او سخن گفته شده است.

همانجا گفته شده است که بیشتر آثار وی در رویدادی از بین رفت و نابود شد. در سال 1300 همراه شاه به زیارت مشهد رفت و در تدوین مطلع الشمس به اعتماد السلطنه کمک کرد. سفر حج او در سال 1302، دومین سفر وی بود و او گویا به امر شاه این سفرنامه را نوشت و لقب ملک الکتاب را از شاه گرفت. رسالت «حالت» او که مقدمه آن را ادیب الممالک در شرح حال وی نوشته، به همراه رساله «آداب السرور» در سال 1311 به کوشش خان ملک ساسانی ـ فرزند وی ـ چاپ شد...

فهرست

نام كسان
اماكن
سال‌ها و حوادث
آيات قرآن
احاديث و روايات و امثال و حكم
شعرهاى فارسى و عربى
كتاب‌ها
وسايل سفر و كشاورزى و باغدارى
القاب و مشاغل و رتبه‌ها
مليت و دين و مسلك طوايف
واحد پول و وزن و اندازه‌ها
انواع پوشاك و مواد آن
حيوانات و پرندگان و حشرات
معمارى و باستانشناسى و هنر
لغات و تركيبات و اصطلاحات مدنيت