تراژدی شیخ صنعان ؛ سلفون

تراژدی شیخ صنعان

نویسنده: حسین جاوید
مترجم: رحیم چاوش
ناشر: زوار
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 377
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1384 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : در حد نو _ نو

مروری بر کتاب

نمایشنامه در چهار پرده

در میان آثار ادبی داستانی، برخی نمونه‌ها چنان تأمل برانگیز است که گویی همة زندگی را با تمام فراز و نشیبهایش برای ما به تصویر می‌کشد و ما را به تفکری عمیق در باب عمده‌ترین مسائل انسانی، نیازها، آرزوها، عقاید و باورها وا می دارد. فاوست گوته در زمرة چنین داستانهایی است. عمق فکری و عاطفی در کنار عناصر پربار هنری این داستان، به گونه‌ای است که خواننده را بی‌قرار می‌کند و عواطف و اندیشه‌هایش را به چالش می‌کشد و چشم اندازهای بی شماری را به او عرضه می کند.

شیخ صنعان عطار هم ‌در سطحی دیگر چنین تأثیری دارد و در هر دو داستان، علاوه بر اینکه مهمترین مسائل حوزة دین، دینداری، ارزشها، اخلاقیات و به طور خاص تجربة گناه، کم و کیف ارتباط بنده با خدا، عوامل و موانع رستگاری و عفو و بخشش الهی، با نگاه و رویکردی تازه‌ مطرح می شود، وسوسه ها و دغدغه های آشکار و نهان آدمیان نیز از ناخودآگاه به سطح آگاه ذهن و میدان نگاه و تأمّل دوبارة او سوق می‌یابد.

این کتاب، ترجمه‌ی فارسی نمایش‌نامه‌ی شیخ صنعان است از ترکی به فارسی و در قالب شعر که در 4 پرده و توسط حسین جاوید ـ نمایش‌نامه‌نویس آذری زبان ـ نگاشته شده است. در بخش نخست کتاب نیز تاریخچه‌ی کوتاه از این تراژدی، هم‌چنین نمادهای موجود در اثر فراهم آمده است.

حسین جاوید نامی سترگ در تاریخ ادبیات سده‌ی گذشته در آذربایجان است. او در عمر کوتاه خود نقشی مانند اقبال لاهوری و سید جمال الدین اسدآبادی در میان مسلمین داشت. نویسنده و شاعری پاکباز و صادق بود و هر آنچه را که به آن باور آورده بود و با دل و جان آن را پذیرفته بود، صمیمانه و بدون ترس و هراس بر زبان می‌آورد و آرمان‌های خود را با تصویرسازی‌های شاعرانه و ادیبانه تبلیغ می‌کرد. دارای آرمان‌های بشردوستانه و به دنبال یافتن راهی برای سعادت نوع بشر بود.

در میان نمایشنامه‌های او تراژدی منظوم «شیخ صنعان» که متن ترکی و ترجمه‌ی منظوم فارسی آن را زیر دست دارید، از چندین جهت دارای اهمیت شایان است. از جمله آن که وی در این نمایشنامه‌ی منظوم اولاً زبان ترکی را در عهد خود به اوج آفرینش ادبی و هنروری بدیعی برد و ثانیاً به تبلیغ آرمان‌های خود به وسیله‌ی صحنه‌های ملموس و پرسوناژ هنری تبلیغ دست زد.

اندیشه‌ی اصلی در «شیخ صنعان» آن است که مستبدان و فتنه‌گران، از دین و مذهب استفاده‌ی ابزاری می‌کنند و حقیقت دین را کتمان می‌سازند. در حالی که حقیقت همه‌ی ادیان یکی است و :« اگر این «یکی بودن» آشکار گردد، نوع بشر خوشبخت می‌شود.»
در این نمایشنامه در صحنه‌ی دوم از پرده‌ی چهارم از زبان «درویش» می‌گوید:

ایشته گؤردونمو دین نه‌لر دوغویور،
نه بلالر، نه فتنه‌لر دوغویور.
دین بیر اولسایدی یئر اوزونده اگر،
داها مسعود اولوردو جنس بشر.

* * *
کنون دیدی چه‌ها می‌زاید از دین،
بلاها، فتنه‌ها می‌بارد از دین؟
به عالم دین و مذهب گر یکی بود،
بنی آدم بسی خوشبخت می‌بود.