هنر سامانی و هنر غزنوی

هنر سامانی و هنر غزنوی

نویسنده:  آلسیو بمباچی ,  امبرتو شراتو , ریچارد اتینگهاوزن 
مترجم: یعقوب آژند
ناشر: مولی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 168
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1384 - دوره چاپ: 2

مروری بر کتاب

مصور

راجع به هنر عهد سامانى تحقيقات مفصلى به‌عمل آمده است. براساس يافته‌هاى باستان‌شناسي، روزگار سامانيان از لحاظ هنرى نيز داراى اهميتى چشمگير است. از بررسى اشياء هنرى عهد سامانيان به اين نتيجه کلى مى‌رسيم که اين آثار ترکيبى موزون از هنر محلى ماوراءالنهر، هنر ايران عهد ساسانى و هنر اسلامى است. در مورد هنر عهد سامانى فراى معتقد است که در اين نوع هنر، سنت‌هاى هنرى گذشته با ذوق جديد اسلامى درهم آميخته و هنر ايرانى - اسلامى را که داراى کيفيتى عالى است، ايجاد کرده است.

از نظر معمارى بهترين نمونه آميزش سه نفوذ هنرى (هنر محلى ماوراءالنهر هنر ايران عهد ساسانى و هنر اسلامي) را در بقعه سامانيان (آرامگاه اميراسماعيل ساماني) در بخارا مى‌بينيم. اين هنر ترکيبى را مى‌توان با عنوان مکتب دوره سامانى يا مکتب بخارائى نامگذارى کرد . بناى آرامگاه اميراسماعيل سامانى که کامل‌ترين نمونه از آثار معمارى عهد سامانيان است بر قاعده‌اى مربع شکل استوار است که اندازه هر ضلع آن ده متر مى‌باشد.

اين بنا يادآور معمارى عهد ساسانى است و داراى گنبد نيمکره‌اى است که در چهارگوشه آن چهار گنبد کوچک نيز ايجاد کرده‌اند. گنبد اصلى که با استفاده از سه‌کنج يا فيلپوش بر فراز اتاق چهار گوش احداث شده با شيوه گنبدسازى در معمارى پارتى (اشکانی) و ساسانى قابل مقايسه است آرامگاه اميراسماعيل که نمونه‌اى زيبا از نهايت سادگى در ترکيب را نشان مى‌دهد (هنر در آسياى مرکزي، شماره صفحه ندارد). از لحاظ آجرکارى بسيار ممتاز است و درون و بيرون آن به طرح‌هاى متنوع آجرکارى مزين است. در اين بنا آجرهاى نازک در ترکيب مربع با آجرهاى قرص مانند به‌صورتى زيبا با انواع طرح‌هاى حصيرباف، چيده شده‌اند (هنر در آسياى مرکزي).

جالب توجه آن است که تزئين آرامگاه اميراسماعيل که با آجر پخته انجام گرفته بر ديوار تحميل نشده بلکه بخشى جدائى‌ناپذير از آن مى‌باشد و همين موضوع نمايانگر توانائى و چيره‌دستى ممتاز پديد‌آوردندگان اين بنا است . اين نوع تزئين که احتمالاً از کهن‌ترين نمونه‌هاى آن مى‌باشد بعدها توسط معماران عهد غزنوى و سلجوقى به فراوانى مورد تقليد قرار گرفت  و با اين ويژگى‌ها است که اين بنا در زمره شاهکارهاى معمارى قرون اوليه اسلامى جاى دارد.