نوروز جمشید

نوروز جمشید

نویسنده: جواد برومند سعید
ناشر: توس
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 395
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1377 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

پژوهشی نوین از پیدایی نوروز

جمشید دارای جام است و انگشتری، شراب از ساخته های اوست، و آیین شراب را همو نهاده است. تخت جمشید به منظور برگزاری آیین نوروزی و دینی از ساخته های او و به نام اوست.از جمله کارهای دیگری که به او نسبت داده شده بنیاد نهادن جشن نوروزست. با اینکه این جشن به عنوان یکی از بنیادهای دیرپای فرهنگی ایران باستان تا امروز بر جای مانده است،‌ اما سبب پیدایی و روایی آن تا کنون ناروشن مانده است.

با همه اینها چنانچه در آثار بازمانده زبان و ادبیات فارسی جستجو و بررسی دقیق به عمل آید چنین بر می آید که: برپایی جشن نوروز به مناسبت پیروزی جمشید بر دیوان بوده است.زیرا دیوان سرمایه دارانی بودند که به مردم ستم می کردند. جمشید سال ها با آنان جنگید. تا سرانجام بر آنان پیروز شد، آنگاه آیین داد و برابری را در میان مردم بر پا ساخت،‌ روز اعلام حکومت داد را نخستین روز فروردین قرار داد،‌و آن را نوروز نامید، زیرا از آن روز به بعد آیین نو در میان مردم برقرا می شد.

سبب اینکه نوروز را در فروردین ماه قرار داد این بود که ماه فروردین از سال ها پیش قداست داشت و ماهی محترم بود و آیین های مذهبی دیگری درین ماه انجام می شد. بنابراین جشن نوروز با دیگر جشن های مذهبی فروردین در هم آمیخت و ازین آمیختگی نوروز جشنی بزرگ و فراموش ناشدنی شد.

جامعه‌ی پیش از جمشید دیوسالاری بود، دیوان بر مردم مسلط بودند و حاصل دسترنج آن‌ها را به یغما می‌بردند و مردم از گرسنگی و بی‌چیزی ناتوان و درمانده بودند. مردم زیر فرمان دیوان نیز از آن‌ها بهتر نبودند و در فساد و تباهی فرو رفته بودند. با این شرایط اجتماعی، جمشید بر علیه دیوان به مبارزه پرداخت. پس از سال‌ها پیکار و نبرد بی‌امان بر آن‌ها پیروز شد و دیوان به خدمت جم درآمدند.

جمشید این پیروزی بزرگ را جشن گرفت. از آن‌جایی که این انقلاب برای پایداری، مساوات و آزادی در میان مردم انجام شده بود، جمشید روزی را برای برگزاری مراسم جشن پیروزی برگزید تا رسمیت آن را اعلام کند، پس انجام جشن را روز اول فروردین قرار داد. (این روز طبیعت نیز در اعتدال است و سرما و گرما که مظهر ستم هستند در این روز وجود ندارد. شب و روز باهم برابرند و این‌ها ویژگی‌ها و مظهر اعتدال و مساواتند.) در این ماه جشن‌های دیگری هم وجود داشت، جمشید این جشن‌ها را درهم آمیخت و از این آمیختگی روزی بس بزرگ و جشنی بس باشکوه به نام جشن نوروز بنیاد نهاد و در نخستین روز جشن، آزادی، مساوات و عدالت را به همگان بشارت داد.

از آن پس جنگ و ستیز از میان مردم رخت بربست. جمشید کارها را میان مردم قسمت کرد و تمام مبانی جامعه دیوسالاری را دگرگون کرد. به دلیل این‌که، این انقلاب و جشن به سود مردم بود، بسیار شادی کردند و بر تخت جمشید گوهر افشاندند و پایکوبی کردند و آن روز خجسته را نوروز خواندند. از این قرار نوروز جشنی مردمی و ملی شد.

آن چه در این دفتر فراهم آمده است، در چهار بخش تنظیم شده است: بخش نخست مربوط به جشن هایی است که از دیرگاهان در فروردین ماه وجود داشته و سبب شده است که این ماه، مقدس و محترم باشد. بخش دوم نیز به آیین های قربانی فروردین ماه اختصاص یافته است. وجود این قربانی ها در فروردین ماه موجب دیگری برای قداست این ماه بوده است. بخش سوم پیرامون سبب و پیشینه پیدایی جشن نوروز و انقلاب جمشید و برپایی آیین داد جمشیدی می باشد. بخش چهارم اختصاص به سنت ها و آیین های نوروزی دارد که در طول تاریخ پس از جمشید رواج گرفته و در فرهنگ ایرانی هنوز هم باقی مانده اند.

در اوستا که تنها کتاب دوره باستانی ایران است سخنی از نوروز نیست، زیرا اوستا هنگامی نوشته شده که دین و فرهنگ زردشتی بر کار و بر قدرت بوده است، و دین زردشت آن گونه که پیداست با دین و فرهنگ جمشید ناسازگار است، از این روی از نوروز که نهاد جمشید است نامی نبرده است. بهترین منابعی که در این زمینه مورد استفاده ما بوده است کتاب های تاریخی و دیگر آثاری است که بعد از اسلام نوشته شده اند. در دیوان های اشعار شاعران پارسی گوی نیز اطلاعتی جسته و گریخته و اشاره گونه وجود دارد که ما از آن ها نیز سود جسته ایم. تا آن جا که مقدور بود در رفع ابهامی که سالیان دراز نوروز را ناشناخته کرده بود کوشیده ایم.