آیین های سنتی نوروز در گیلان

آیین های سنتی نوروز در گیلان

نویسنده: هوشنگ عباسی
به کوشش : محمدرضا توسلی
ناشر: بلور
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 120
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1392 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

تصاویر گلاسه رنگی

کتاب پیش رو به معرّفی و شرح آیین‌های مخصوص ایام نوروز در استان گیلان اختصاص دارد. آیین‌های نوروزی در گیلان از اسفندماه آغاز شده و تا سیزده بدر ادامه می‌یابد. در این کتاب مراسم نوروز در سه بخش مورد بررسی قرار گرفته است: آیین‌های پیشواز نوروز، آیین‌های ویژة عید نوروز و دید و بازدیدها و آیین‌ها و مراسم مربوط به سیزده بدر.

نگارنده تلاش کرده تا ریشة هر مراسم و آیین را ذکر کند و جزئیات برگزاری هر یک را شرح دهد. در بخش دوم اثر، اشعار شاعران گیلانی در وصف بهار و نوروز ذکر شده است. در پایان نیز تصاویری از اجرای برخی از مراسم ذکر شده در کتاب گنجانده شده است....

یکی از مراسم سنتی گیلان ˝نوروزخوانی˝ است که طبق آن هنرمندان به در خانه های مردم می‌روند و با خواندن آواز نوید آمدن بهار را می‌دهند.براساس این آیین، یک هفته مانده به شب عید، چند نفر شب هنگام فانوس به دست می‌گرفتند و دو چوب برداشته به هم می‌کوبیدند و به حیاط خانه مردم می‌رفتند.

به در هر خانه ‏ای که می‌رسیدند اجازة نوروزخوانی می‌گرفتند و این شعر را می ‏خواندند: "در اول عرض من باشد سلامی تو ای آقای من، خوش فکر عالی بده اِذنی بخوانیم چند کلامی"
اگر صاحب خانه مشکلی نداشت، مثلاً کسی از اعضای خانواده او در آن سال فوت نکرده بود، یا بیمار در خانه نداشت، به آنها اجازه می داد. نوروزی خوان‌ها نیز اشعاری را در مدح ائمۀ اطهار(ع) می‌خواندند، بعد از آن صاحب خانه هدیه‌ای مثل پول، برنج یا تخم مرغ به آنها می‌داد.

آنگاه نوروزی خوان‌ها از حیاط خانه به خانة بعدی می‌رفتند و این کار در تمام محل اجرا می‏شد. نوروزی خوان‌ها معمولاً بعد از اجرای مراسم به صاحب‌خانه، یک شاخه شمشاد به عنوان نماد سبزی و نیک‌بختی، هدیه می‌دادند و اگر صاحب‌خانه در خانه حضور نداشت، شاخة شمشاد را بریکی از ستون‌های ایوان خانه نصب می‌کردند.

نوروز آئین باستانی ایرانیان همراه با آئین و مراسم های گوناگون است که ریشه در فرهنگ و هنر این سرزمین دارد. نمایش «عروس گوله»‌ یکی از این مراسم های آئینی نوروز در شمال کشور است.این نمایش معروف نوروزی، در گیلان، مازندران، الموت و طالقان است. در این نمایش غول، عروس و پیربابو نقش دارند. عروس گله یا عاروس گوله در مازندران به پیربابو معروف است.

بنابر این گزارش، غول با پوششی از کُلش (ساقه‌های خشک شالی) و زنگوله‌هایی به پا و چماقی در دست در میان مردم حاضر می‌شد. نقش عروس را نیز اغلب یکی از پسران جوان بازی می‌کرد و لباس زنانه می‌پوشید. در بازی نوروزی عروس گوله، غول و پیربابو برای به دست آوردن عروس با یکدیگر درگیر می‌شدند.

پیش از آغاز نمایش نیز گروه همخوانی می‌کردند:
عروس گوله بیاردیم
جانه دله بیاردیم
خانه خواه تره نیاردیم
تی پسره بیاردیم‌

ترجمه این اشعار بدین شرح است:
بازی عروس و غول آوردیم
برای جان و دل آوردیم
صاحبخانه برای تو نیاوردیم
برای پسر تو آوردیم
زنده نگه داشتن این نمایش های آئینی علاوه بر جذب توریست می تواند نقش مهمی در ارج نهادن به این آثار و حفظ و نگهداری آن برای نسل های آینده داشته باشد.