ماتریالیسم دیالکتیک

ماتریالیسم دیالکتیک

نویسنده: تقی ارانی
مقدمه : احسان طبری
ناشر : عسگری
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 80
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1357 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو  _ نو

مروری بر کتاب 

ارانی در این سلسله مقالات برای نخستین بار رویکرد آکادمیک مارکسیستی به مسائل معاصر علوم اجتماعی را به خواننده‌ی فارسی توضیح داد. او همچنین در جزوه‌هایی با عناوین اصول شیمی، اصول زیست‌شناسی، اصول فیزیک و اصول ماده، مارکسیسم را در علوم طبیعی نیز به کار گرفت. وی نوشته‌های خود را، که جنبه‌ی علمی محض داشت، با نام اصلی خود و نوشته‌های دیگر خود را، به خصوص آن‌هایی که صبغه‌ی اجتماعی‌ـ‌فلسفی داشتند، با نام مستعار احمد قاضی به چاپ می‌رساند.

مقالات ارانی تا سال‌ها بعد بهترین منبع علمی برای پیروان مکتب ماتریالیسم دیالکتیک بود. بر همین اساس بود که کتاب «اصول فلسفه و روش رئالیسم» منبع مورد نقد مکتب مادی را آثار تقی ارانی قرار داد.ارانی در «مفهوم ماتریالیستی انسانیت»، صریح‌ترین اثر سیاسی‌اش، چکیده‌ی «منشأ خانواده، مالکیت خصوصی و دولت»، اثر انگلس، را ارائه داد و تأکید کرد که ساختار اقتصادی جامعه، روبنای نهادی، عقیدتی، فرهنگی و سیاسی آن را تعیین می‌کند. او مقاله را با 3 نقد عمده در نظریه‌پردازان نژادی معاصر پایان داده است: نخست اینکه توضیح‌شان در خصوص تضاد شرق و غرب مراحل اقتصادی توسعه‌ی تاریخی را نادیده می‌گیرد؛ دوم اینکه شواهد زیست‌شناختی، مبنی بر اینکه اغلب جوامع از نژادهای مختلف، اما برابر تشکیل شده‌اند، فرض اصلی‌شان را بی‌اعتبار می‌کند و سوم اینکه آرمانی کردن دولت و ملت، این واقعیت مبرم را پنهان می‌سازد که دولت کمیته‌ی اجرایی طبقه‌ی حاکم است و ملت به طبقات ستیزنده با منافع، عقاید، مجامع و احزاب سیاسی متضاد تقسیم می‌شود.

با توجه به مطالب فوق، سرچشمه‌ی اندیشه‌‌ی تقی ارانی را بایستی در دو منبع معرفتیِ کم‌وبیش همسانِ «سوسیالیسم» و «کمونیسم» یافت. ارانی در مبانی هستی‌شناختی خود، که در مقاله‌هایش در مجله‌ی «دنیا» مشهود است، از اصول مادی «کمونیسم» متأثر است. با این وجود، در سلوک سیاسی و فعالیت‌های فرهنگی‌ـ‌اجتماعی، روش کمونیست‌ها (روسی) مبنی بر قهر سیاسی و مقابله‌ی سیاسی با دولت بورژوازی را در پیش نگرفت؛ بلکه متأثر از عموم چپ‌های آلمان و فرانسه، معتقد به استفاده از ظرفیت‌های دولت برای رسیدن به اهداف خویش بود.

به عبارت دیگر، ارانی در بُعد نظری، کمونیستی صاحب رأی بود؛ اما در حیطه‌ی اجرایی و کار تشکیلاتی، روش سوسیالیست‌ها و خاصه چپ‌های فرانسوی و آلمانی را ترجیح می‌‌داد. او حتی نام مجله‌ی دنیا را از نشریه‌ی لوموند، به سردبیری هانری باربوس، نویسنده‌ی چپ فرانسوی، اقتباس کرده بود.