درباره ماتریالیسم تاریخی

نویسنده: فردریش هگل
ناشر : آهنگ
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 31
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1358 - دوره چاپ : 1

کمیاب - کیفیت : در حد نو 

مروری بر کتاب

ماده‌گرایی تاریخی یا ماتریالیسم تاریخی یعنی درک و تحول و برخورد ماتریالیستی و دیالکتیکی با جامعه و تاریخ بشری؛ ماتریالیسم تاریخی بخش جدایی‌ناپذیر از فلسفه مارکس است. كارل ماركس (1818-1880) يكي از بزرگترین متفکران هزاره‌ی دوم میلادی، در دوران اوج رونق فلسفه هگل، فعالیت علمی خویش را در دانشگاه برلین آغاز کرد و در تکوین شخصیت علمی او دو دسته افکار، یکی اندیشه های هگل که زیربنای فلسفه‌ و آثار او را تشکیل داده است و دیگری اندیشه های هگلی‌های جوان که علی رغم وفاداری به سنت هگلی به بسیاری از جوانب نظام فلسفی او انتقاد داشتند، تأثیر گذار بود.

ماتریالیسم تاریخی علمی است که عام‌ترین و بنیادین‌ترین قوانین مربوط به "فرگشت" جامعهٔ انسانی و راه‌های دگرگونی آن را بیان می‌کند؛ در حقیقت بیانِ "دیالکتیک"ی ماتریالیسم در زندگی اجتماعی، و به عبارتی همان چگونگیِ فرگشتِ تاریخِ جامعه است، که آن هم اولین بار توسط هگل بیان شد. رویکرد دیالکتیکی هگل مورد اهتمام و استفاده‌ی جدی مارکس واقع شد، در حالی که رویکرد ایدئالیستی وی مورد نقد وی بوده است.

ماتریالیسم تاریخی، به معنای تفسیر مادی و طبیعی از تاریخ است که، اولین بار به این شکل توسط کارل‌مارکس و فردریش‌ انگلس مطرح شد و بعدها جزو تعالیم مارکسیسم - لنینیسم گردید. بنابر ماتریالیسم تاریخی، ساختار جامعه و تکامل تاریخی آن به واسطۀ «شرایط مادی حیات» یا شیوۀ تولید ابزار مادی هستی اجتماعی تعیین می‌شود. مارکس واژه‌ای «مادی» را برای نشان دادن نوعی تقابل با آن‌چه که آشکارا یا به طور ضمنی، ماوراء طبیعی یا نظرپردازانه است، به کار برد.

در قرن نوزدهم نوعی گرایش عقلانی در نگارش تاریخی به وجو آمد که هیچ قدرتی به جز ضرورتِ منطقی را به رسمیت نمی‌شناخت، هگل استاد مارکس در فضای تاریخ‌ نگاری قرن نوزدهم در تقابل با طبیعت‌گرایی تاریخی که در قرن 18 حاکم بود به دنبال تاریخی مستقل و یک کل منسجم عقلانی بود؛ اما، شاگرد او مارکس با گامی در ظاهر رو به عقب بار دیگر تاریخ را مطیع قلمرو طبیعی کرد. کاری که مارکس کرد، تأکید مجدد بر اصل بنیادی طبیعت‌گرایی قرن هجدهم بود. بنابر آن اصل، حوادث تاریخی علل مادی و طبیعی دارند.