قحطی بزرگ

نویسنده: محمدقلی مجد
مترجم : محمد کریمی
ناشر: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 360
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1394 - دوره چاپ: 1 - ویرایش : 2

مروری بر کتاب

 نسل کشی ایرانیان در جنگ جهانی اول ؛ 1298 - 1296 ش/1919 - 1917 م

کتاب قحطی بزرگ داستان تاریخ دو سده اخیر ایران سرشار از حوادث مهمی است که به دلیل فقر تاریخنگاری معاصر مسکوت یا ناشناخته مانده است. در کتاب قحطی بزرگ تاکنون درباره قحطی بزرگ سال‌های ۱۹۱۷-۱۹۱۹ میلادی در ایران چیز زیادی نمی‌دانستیم و اهمیت و جایگاه بزرگ این حادثه را در تعیین سرنوشت جامعه ایران، به‌ویژه صعود دیکتاتوری پهلوی، نمی‌شناختیم. اینک به همت «دکتر محمدقلی مجد» می‌توانیم با نخستین پژوهش جدّی درباره این حادثه سرنوشت‌ساز آشنا شویم . دکتر محمد قلی مجد، بر اساس اسناد غنی موجود در مرکز اسناد ملّی ایالات متحده آمریکا (نارا)، تصویری هولناک از ایران در سال‌های جنگ جهانی اوّل و پس از آن به دست اورده است.

اسناد علنی شده دولت آمریکا درباره دوره تاریخی فوق، که در کتاب (قحطی بزرگ و نسل‌کشی در ایران ۱۹۱۷-۱۹۱۹)، ثابت می‌کند که بزرگ‌ترین نسل‌کشی سده بیستم میلادی در ایران رخ داد و ایران بزرگ‌ترین قربانی جنگ اوّل جهانی بود. طبق تحقیق دکتر مجد، در طول سال‌های ۱۹۱۷-۱۹۱۹ بین هشت تا ده میلیون نفر از مردم ایران در اثر قحطی یا بیماری‌های ناشی از کمبود مواد غذایی و سوءتغذیه از میان رفتند و جمعیت ایران به شدت کاهش یافت.کتاب قحطی بزرگ نوشته ی دکتر محمد قلی مجد محقق ایرانی ساکن آمریکا که بر اساس اسناد وزارت خارجه ایالات متحده و روزنامه های ایران چاپ شده در دوران مورد بحث کتاب تالیف شده است.

نویسنده در این کتاب به مطالعه قحطی ۱۹۱۷-۱۹۱۹در ایران می پردازد که در پی آن هشت تا ده میلیون نفر از جمعیت ایران به کام مرگ فرو رفت و این واقعه زمانی رخداد که ایران در اشغال نظامی انگلیس ها قرار داشت و همینطور پیش از آن که در روسیه انقلاب رخ دهد و نیروهای روسی مجبور شوند از ایران خارج شوند تا پس از آن انگلیس ها تمام ایران را به اشغال در بیاورند نیرو های روس با غارت ها و کشتار هایی که انجام دادند در این قحطی تاثیراتی داشتند ولی نقش انگلیس بسیار بیشتر است چون این کشور نه تنها تلاشی برای کاهش عواقب قحطی نکرد بلکه با خرید عمده گندم و مواد غذایی داخلی و کوتاهی از وارد کردن آذوغه از هند و عراق و منع وارد کردن مواد غذایی از ایالات متحده و پرداخت نکردن درآمد های نفتی ایران بر شدت بحران افزود. 

نویسنده در فصل اول کتاب مقدمه‌ای کلی بر کتاب می‌نویسد و تلاش دارد تا نشان دهد که چرا چیزی که وی از آن با عنوان یک «نسل کشی» در تاریخ ایران یاد می‌کند، تاکنون مغفول مانده است. «محمدقلی مجد» تاکید دارد که دولت انگلیس که به زعم نویسنده عامل اصلی این قحطی است، همچنان از انتشار حقایق درباره این قحطی سرباز می‌زند و تمام تلاش خود را بر این استوار کرده است که ردایی از سکوت بر حقیقت یک نسل کشی در ایران بکشد.

در فصل دوم و سوم کتاب، تلاش نویسنده، توصیف وضعیت ایران در جنگ جهانی دوم و نقش قحطی بزرگ بر مرگ ده ها هزار ایرانی است. نویسنده در این دو فصل سعی می‌کند تا نشان دهد قحطی بزرگ چگونه و به چه دلیلی رخ داده است. گزارش‌های توصیفی روزنامه‌های ایران در دوران قحطی، اشاره به نامه‌ها و اسناد مربوط به دوران قحطی و روایات سفرنامه نویسان و مقامات کنسولی و مستشاری غربی در ارتباط با قحطی، مطالبی شیرین، خواندنی و جذاب این فصل هستند.