مسئله مرو در تاریخ معاصر ایران

نویسنده: حسین زمانی
ناشر: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 190
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1384 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

مسئله «مرو» از جمله مسایل عمده سیاسی در تاریخ معاصر ایران است که به دنبال کوشش روس ها برای دست یابی به هند و تلاش انگلیسی ها برای ممانعت از این کار، اهمیت پیدا کرد.موقعیت استراتژیک این شهر باستانی در دوره قاجاریه، آن را کانون توجه روس و انگلیس قرار داد.

در پژوهش حاضر، موقعیت «مرو» در قرن نوزدهم میلادی، چگونگی دست به دست گشتن آن، اهمیت سیاسی این سرزمین در رقابت های بین دو قدرت استعماری روس و انگلیس، و همچنین تلاش حکومت قاجار برای تثبیت مالکیت بر این سرزمین، بررسی شده است.

کتاب شامل سه بخش است:

بخش نخست، جغرافیای تاریخی و پیشینه «مرو» تا ظهور دولت قاجار را در بر می گیرد.
بخش دوم، به وضعیت «مرو» دردوره قاجاریه می پردازد. از جمله مباحث طرح شده در این بخش، جغرافیای طبیعی و ساختار سیاسی - اجتماعی خراسان در آغاز قرن سیزدهم هجری، ترکیب ایلی خراسان، دامنه نفوذ هر یک از ایلات و چگونگی مخالفت بعضی از ایلات مقتدر با قاجارها است.

استقرار قاجارها در خراسان، زمینه های مستعد موجود در این سرزمین برای به وجود آمدن شورش ها و بلواها در عصر قاجار، روابط حکومت قاجار با خانات «خیوه» و «بخارا» بر سر «مرو»، روابط سیاسی قاجارها با «اوزبک»ها و درگیری های نظامی با آنان، از جمله سایر مباحث این بخش است.

در بخش سوم، موضوع پیشروی روس ها در ماوراء النهر و پیامدهای آن بررسی شده است. در این بخش، ابتدا انگیز روس ها برای پیشروی در آسیا و به ویژه ماوراء النهر و سپس روند اقدامات آنان و تصرف کلی این منطقه توسط روس ها، مورد توجه قرار گرفته است.