غلو

نویسنده: نعمت الله صالحی نجف آبادی
ناشر: کویر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 180
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1385 - دوره چاپ: 3

کیفیت : نو ؛ نوشته تقدیمی دارد

مروری بر کتاب

درآمدی بر افکار و عقاید غالیان در دین

غلوّ در جوامع انسانی يكی از بيماری‌های فكری است كه انسان را به انحطاط می‌كشاند و جلوی رشد و ترقّی را می‌گيرد. همه اقسام غلوّ زيان‌آور و خطرآفرينند، غلوّ درباره پيشوا و مراد و قطب، غلوّ درباره پيغمبر و امام و اعتقاد به خدائی‌شان، غلوّ درباره حضرت علی و گفتن اين جمله صغير اصفهانی در مذهب عارفان آگاه اللّه‌ علی، علی است اللّه‌ اعتقاد به اينكه علم امام غيرمتناهی است، اعتقاد به اينكه امام علم حضوری به همه امور غيبی و مافی‌الضّمير مردم دارد و به علم حضوری می‌داند فلان كس مشغول دزدی است و فلان كس مشغول زناست و فلان كس مشغول قتل يك انسان مظلوم است و علم حضوری دارد كه فلان غذا مسموم است و آن را می‌خورد.

اين‌كه در روايات آمده است: پنج چيزی كه در آخر سوره لقمان است علم آنها مختصّ به خداست و جز خدا كسی آنها را نمی‌داند صحيح نيست و امام آنها را به علم حضوری می‌داند، اعتقاد به اينكه امام قبل از آنكه به امامت برسد بايد همه حقايق را بداند و به همه امور غيبی به علم حضوری احاطه داشته باشد، اعتقاد به اينكه همانطور كه ماشاءَاللّه‌ُ كانَ ماشاءَالْاِمامُ كانَ و هيچ فرقی بين خدا و امام در اين جهت نيست، اعتقاد به اينكه عيسی و مادرش مريم معبود انسان‌ها هستند. همه اموری كه ذكر شد از اعتقادات جمعی از ايرانيان و بعضی از عُلماست.

كتاب حاضر به اين منظور نوشته شده است كه ثابت كند اين‌گونه اعتقادات مخالف عقل و مخالف اسلام است و كسانی كه اين‌گونه اعتقادات را دارند بايد از اين راه بازگردند و به آنچه مقتضای عقل و اسلام است معتقد شوند. اميد است اين كتاب چنين اثری داشته باشد كه اگر چنين باشد ما به هدف خود رسيده‌ايم.

غلو به‌عنوان پدیده‌ای انحراف‌آمیز، تاکنون منجر به شکل‌گیری جریان‌های متنوع فکری و عقیدتی شده است که علی‌رغم اشاره دانشمندان محترم و محققان کمتر در یک فرآیند و به‌صورت منظومه‌ای مورد بررسی قرار گرفته است. غلو در مراتب انسان‌های مقدس به‌طور مشخص در بخش الهیون از حضرت مسیح علیه السلام آغاز شد که قرآن مجید به‌شرح فوق، واقعیت را درباره مسیح علیه السلام و مادرش مطرح می‌نماید. در حقیقت عده‌ای که گمراه شدند و مسیح را خدا خواندند بر این باور غلط اندیشه‌شان سامان یافته بود که چون مسیح علیه السلام پدری نداشته است، پس او خداست. 

غالیان یا غُلات (نیز غُلاه) ابتدا به فرقه‌هایی از شیعه گفته می‌شده است، اما امروزه به فرقه‌هایی اطلاق می‌شود که در مذهب خود غلو داشته باشند.در قرآن غلو نهی شده‌است: «ای پیروان تورات و انجیل در دین خودغلو مکنید و از حد مگذرید، و درباره خدا جز گفتار راست و حق مگویید»بنظر می‌آید که غُلات علاوه بر ادیان پیشین، در اسلام نیز بشکل گسترده‌ای پدید آمده‌است. غلات را می‌توان به دو دسته غلو کنندگان در ذات و غلات در صفات تقسیم بندی کرد.معمولاً غلات را با ذکر کلمه «منتسب» بکار می‌بردند چنانکه می‌توان به «غلات منتسب به اهل سنت» و «غلات منتسب به شیعه» اشاره کرد. در واقع غلات منتسب شیعه یا سنی، کسانی هستند که با نام شیعه یا سنی، قائل به الوهیت یا نبوت یا صفات فوق بشری برای بزرگان خود شده‌اند.

مطالعه تاریخ نشان‌دهنده آن است که قبل از ظهور حضرت مسیح نیز غلو جریان داشته است و انسان‌ها بنابر دلایل متعددی خصوصاً جهل دست به اغراق نسبت به شأن و جایگاه اشخاص، اشیاء و پدیده‌ها می‌زدند. لذا شاخه غلو درباره اشخاص و سپس شخصیت‌های الهی چون پیامبران و ائمه شیعه از جایگاه و اهمیت بیشتری در مطالعات برخوردار است. 

هم اکنون نیز عمدتاً غالیان را افرادی تشکیل می‌دهند که «غالی شخص محور» به‌شمارمی‌آیند. غلو درباره ستارگان، حیوانات و پدیده‌های طبیعی نیز اگر چه ممکن است در برخی از نقاط جهان خصوصاً هندوستان یافت شود اما به‌دلیل کوچک بودن دایره تأثیرگذاری در اولویت برای مطالعه قرار ندارد. برخی از مختصات این جریان منسوب به مکتب شیعه نیز مورد بررسی قرار گرفت و خصوصاً دیدگاه‌های انتقادآمیز ائمه درباره پدیده غلو و موضع بسیار صریح ایشان مورد اشاره قرار گرفت.