شرح حال و سفرنامه فرهاد میرزا معتمدالدوله ؛ دو جلدی

شرح حال و سفرنامه فرهاد میرزا معتمدالدوله 

نویسنده: فرهادمیرزا معتمدالدوله
به کوشش :  اسماعیل نواب صفا
ناشر: زوار
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 1010
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1366 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کمیاب : درحد نو _ نو ؛ جلد اول کمی لک دارد

مروری بر کتاب

مصور

فرهادمیرزا معتمدالدوله (۱۲۳۳ -۱۳۰۵ ه‍.ق) از مشاهیر و رجال و شاهزادگان عصر ناصرالدین شاه، فرزند عباس میرزا نایب‌السلطنه و عموی ناصرالدین شاه بود.در سال ۱۲۵۰ به حکومت لرستان و خوزستان منصوب شد.ناصرالدین شاه در نخستین سفر خود به فرنگ او را بعنوان نایب‌السلطنه برگزید.فرهادمیرزا (معتمدالدوله) فرزند پانزدهم عباس میرزا (نایب السلطنه) یکی از شاهزادگان فاضل و مقتدر دودمان قاجار است.

در سال 1233 ه.ق در تبریز به دنیا آمد و در سنه 1305 ه.ق در تهران درگذشت و در صحن حضرت جواد (ع) (کاظمین) که خود او با خرج مبلغی بالغ بر دویست هزار تومان ساخته مدفون است.هفتادو دو سال عمر شاهزاده با سیاه ترین دوران سلطنت قاجاریه به خصوص عصر ناصری پیوند خورده است.در آینه تاریخ سه چهره از فرهاد میرزا مشاهده می شود و ما زندگی او را در سه بخش مورد نقد و بررسی قرار داده ایم:
1. زندگی حکومتی
2. زندگی سیاسی
3. زندگی علمی و ادبی همراه با نوا در احوال و معرفی خاندان او.

در میان صاحبان منشآت در عصر قاجاریه، پس از قائم مقام که نثر را به دامن سادگی کشیده نوشته های فرهادمیرزا در گلشنی دیگر روییده و به رنگ و بویی دیگر رسیده، روش حکومتش به خصوص در فارس پر از قرحه ولی نوشته هایش سرشار است از قریحه...

معلم جیب آبادی در مورد ایشان می نویسد: «این شاهزاده از اجله فضلا و رجال علمی خانواده قاجاریه بوده، که در علوم ریاضیه و ادبیه و تاریخ و غیره ماهر و مسلط بوده و علاوه بر بزرگواری خانوادگی، تحصیل علوم عدیده نمود، تا از بزرگان اهل علم و فضل گردید و کتب چندی به رشته تألیف کشید.»

میرزا احمد خان عضدالدوله درباره او می نویسد:
«فرهاد میرزا ملقب به معتمدالدوله از رجال دانشمند و از حکام با کفایت قاجار است و تألیفات متعددی دارد از قبیل:
کتاب «زنبیل، مقتل قمقام، جام جم و نصاب انگلیسی به فارسی» که همه گواه بر وسعت اطلاعات و معلومات وی، در زمینه های تاریخ و جغرافی و اخبار و احادیث و دقایق ادب فارسی و عربی است.»

سید احمد دیوان بیگی نیز او را مردی عالم کامل و ادیب با هنر می داند و می نویسد:
«فرهاد میرزای قاجار از شاهزادگان عظیم الشان، عالم کامل، ادیب با هنر و شایسته تمجید است، بدو عمر را تا بقای جد و پدر، تحصیل انواع علم و هنر ساعی و از علوم رسمی به قدر لزوم و از حکمت الهی و طبیعی و ریاضی و نجوم و هیأت، بیشتر تحصیل و در دوران سلطنت محمد شاه خلد آرامگاه که عزم هرات کردند، حکومت دارالخلافه تهران را با لقب نایب الایالگی تفویض و با حداثت سن از عهده آن کار بزرگ به خوبی برآمد..»

پس از نشر دوره «شرح حال» و «سفرنامه فرهادمیرزا» به وسیله انتشار زوار مردم با فضل و دانش خود عمری قلم بر چشم زده اند و اهل این رسته و رده اند از جمله دوست فاضل و دانش پرور کامل آقای ایرج افشار ضمن شرحی که در معرفی این دو اثر در مجله معتبر آینده مورخ شهریور و آبان 1367 مرقوم فرموده بودند از نگارنده خواستند با احاطه و تسلطی که به زندگانی فرهادمیرزا دارم منشآت او را نیز به چاپ برسانم.

نگارنده هم این امر دشوار را با جسمی نزار و روحی بیقرار و دانشی کم و خاطری دژم پذیرفتم و پس از دو سال تصحیح، تنقیح و توضیح آن را به اتمام رساندم.منشآت به معنی نوشته های منشیانه و مترسلانه است.آنان که می خواهند در رشته ادبیات فارسی به پایگاه اجتهاد دسترسی یابند، بدون آگاهی از متون قدیم که جایگاهی قویم دارد از جمله منشآت که انواع صناعات و بدایع ادبی را در آغوش گرفته، قدح نوش نمی گردند...

فهرست

جلد اول : شرح حال فرهاد میرزا معتمدالدوله
جلد دوم : سفرنامه فرهاد میرزا معتمدالدوله