زبان عرفان

زبان عرفان

نویسنده: علیرضا فولادی
ناشر: سخن
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 517
اندازه کتاب: رقعی سلفون - سال انتشار: 1389 - دوره چاپ: 3

مروری بر کتاب

موضوع این کتاب درباره زبانی است که عرفا درش آثار خود به کار می‌گیرند و در آن فلسفه و روش تحلیل بکارگیری این زبان بیان شده است.

... زبان عرفان در حوزه‌ی اسلام، گسترش زبان قرآن است. این واقعیت، نه تنها از کاربرد واژگان قرآنی در آثار عرفانی، بلکه همچنین از همگونی چشم‌اندازهای ساختاری زبان عرفان و زبان قرآن برمی‌آید. بی‌دلیل نیست که عطار درباره‌ی اولیا می‌نویسد: بعد از قرآن و احادیث، بهترین سخن‌ها سخن ایشان دیدم/ و جمله‌ی سخن ایشان، شرح قرآن و احادیث دیدم.

بی‌گمان مهم‌ترین عامل این امر، یگانگی بنیان‌های روش‌شناختی عرفان و دین است. تجربه‌ی عرفانی و تجربه‌ی دینی، هر دو از یک آبشخور سیراب می‌شوند: آبشخور پیوند ناخودآگاه انسان با فراسوی جهان،؛ با خدا. این پژوهش بر آن است تا چشم‌اندازهای ساختاری «زبان عرفان» را در «نثر عرفانی فارسی» باز کاود؛ ضمن این که قبلا برای زمینه‌چینی، ناچار از کندوکاو در بنیان‌های روش‌شناختی این زبان بوده است.

شناخت خصوصیات و مشخصات زبان عرفان موضوع بحث و بررسی کتاب حاضر است. نگارنده در آغاز عرفان را در قلمرو اندیشه مورد پژوهش قرار داده و تجربه عرفانی را از دیدگاه بسیاری از عارفان و حکیمان تشریح کرده و بر این نکته تأکید می‏کند که بیشتر عارفان این نوع تجربه را احساسی و شهودی با رویکرد معرفتی دانسته ‏اند که البته تجزیه، تحدید، تردید و تعمیم نمی ‏پذیرد، اینها برخی از ویژگی ‏های عمده تجربه عرفانی است.

وی سپس درباره عرفان در زبان بر پایه نظریه‏ های تصویری، تحقیقی و تحلیلی و دیگر نظریه‏ های شکل‏ گرایانه، تشبیه ی و مجازی و انواع دیگری از نظریه‏ ها به تفصیل سخن گفته و در خاتمه این مبحث به نظریه‏ های عرفانی دیگری چون نظریه جذب، نظریه معقول و محسوس، نظریه ظاهر و باطن، نظریه تجلی و نظریه عالم مثال اشاره می ‏نماید.

مؤلف فصل دوم را به تشریح ارتباط تنگاتنگ و عمیق عرفان و ادبیات اختصاص داده و از نظریه عالم مثال با عنوان یک نظریه ادبی یاد کرده که در دو شاخه فلسفه عرفانی و عرفان فلسفی کاربرد مفهومی و معنایی وسیعی دارد. سطح تناقضی و پارادوکس در حوزه ‏های زبانی، منطقی و خیالی، حس امیزی یا همسان‏ سازی حواس پنجگانه، پارادوکس رفتاری و کرداری که به حوزه عرفان عملی مربوط می‏ شود، شطح یا گفتار و رفتار متناقض با ظاهر شرع از دیگر مباحثی است که نویسنده آنها را در حوزه عرفان نظری و عملی مورد پژوهش قرار داده و در پایان راجع به تجسیم حسی یا خیالی و نمونه‏ های آنها، مناجات، تشبیه و استعاره، تمثیل و نمونه‏ های متنوع آن که همه به نوعی و به طریقی در زبان عرفان ظهور و بروز می‏یابد بحث می ‏کند.

شایان ذکر است این اثر پیش از این در سومین دوره جشنواره جایزه ادبی جلال آل احمد که ارزشمندترین جایزه ادبی کشور محسوب می‌شود به عنوان اثر برگزیده در زمینه تحلیل ادبی معرفی شده بود.

جوایزی که این کتاب برنده شده است

کتاب سال جمهوری اسلامی ایران