کشاورزان يکى از مهم‌ترين گروه‌هاى اجتماعى جامعه روستائى ايران را تشکيل مى‌دهند از ويژگى‌هاى اين گروه استقرار کامل بر روى زمين است و گروه کثيرى از خانواده‌هاى اين قشر اجتماعى قبل از اصلاحات ارضى رعيت يا زارع صاحب نسق زراعى بودند که براساس عوامل پنجگانه زراعى (زمين ـ آب ـ گاو ـ بذر و نيروى انسانى) در زمين ارباب زراعت مى‌کردند و پس از برداشت محصول به نسبت عوامل زراعى مذکور؛ محصول زراعى ميان آنها و مالک تقسيم مى‌شد که ميزان آن برحسب در اختيار داشتن يک يا چند عامل زراعى از يک‌پنجم تا سه‌پنجم در نوسان بود (در قسمت مربوط به روابط مالک و زارع در اين زمينه به تفصيل سخن رفته است). و بقيه محصول که از چهارپنجم تا دوپنجم تغيير مى‌کرد به مالک تعلق داشت.

پس از اصلاحات ارضى رعيت‌ها براساس نسق زراعى مقدار زمين را که به زير کشت مى‌بردند مالک شدند و اين امر براساس قانون صورت گرفت. اکنون دهقانان صاحب زمين از جمله خرده مالکين ده هستند که ميزان آنها برحسب مناطق زراعى مختلف ايران وضع متفاوتى دارد. گروهى از خرده مالکان روستائى از بازماندگان مالکان سابق هستند که در دوران بزرگ مالکى (ارباب ـ رعيتى) هم از قشر خرده مالکان به‌شمار مى‌رفتند و داراى خصوصيات ممتازى بودند، به‌طور عمده علاوه بر زراعت به صيفى‌کارى، باغدارى و دامدارى اشتغال داشتند و زندگى آنها به نسبت مرفه بود و از لحاظ اقتصادى با ديگر روستائيان تفاوت داشتند ولى از نظر فرهنگى ميان آنها و ديگر ده‌نشينان تفاوتى وجود نداشت.

خرده مالکان قديمى همچنان در پايگاه اجتماعى بالاى ده قرار دارند و از جمله دهقانان مرفته رو به بالا را تشکيل مى‌دهند ولى در بسيارى موارد مورد تعدى و فشار مالکين بزرگ قرار داشتند و گاه در برابر مالک بزرگ با ديگر دهقانان همدست مى‌شدند. اکنون کشاورزان از لحاظ وضعيت اقتصادى و ميزان زمين زير کشت به سه گروه متمايز از هم تقسيم مى‌شوند. کشاورزان مرفه ـ کشاورزان ميان حال و کشاورزان خرده‌پا.