دایره المعارف تشیع ؛ سیزده جلدی

دایره المعارف تشیع

نویسنده: مهدی محقق , احمد صدر حاج سیدجوادی , کامران فانی , بهاءالدین خرمشاهی
ناشر: شهید سعید محبی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 7100
اندازه کتاب: رحلی گالینگور - سال انتشار:  1388 _ 1366 - دوره چاپ: 1

 کیفیت : در حد نو _ نو

مروری بر کتاب 

دامنه مطالب دایرة المعارف تشیع چنان‌که در طرح تدوین آن آمده، شامل این امور است: شرح مفاهیم کلیدی و اعلام قرآن کریم، مفاهیم کلیدی نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه، شرح احوال معصومین(ع) و شیعیان آن‌ها، صحابه، تابعین، امامزادگان، رجال، خاندان‌های شیعی، آثار و کتاب‌های تألیفی شیعی، اصطلاحات علوم حدیث، فقه، اصول فقه و کلامِ شیعه و‌گاه تطبیق آن‌ها با سایر مذاهب، معرفی فرقه‌های شیعی، اصطلاحات منطقی، فلسفی و عرفانی، حوادث مهم تاریخ اسلام و شیعه، بناهای مهم تاریخی، معرفی اماکن جغرافیایی، و نیز توصیف نهادهای اجتماعی که براساس قوانین دینی بنیان‌گذاری شده‌است.

بیش از صد مؤلف و پژوهشگر در تدوین دایرة المعارف تشیع مشارکت داشته‌اند. پرویز اذکایی، حسن انوشه، شهرام پازوکی، سیدمهدی حائری قزوینی، عبدالحسین شهیدی صالحی، سیدمحمد حسینی، ابوالقاسم رفیعی مهرآبادی، حسین قریشان‌لو، اصغر دادبه، محمدصادق نصیری و پرویز ورجاوند و نیز درگذشتگانی چون مرتضی اسعدی، محمدحسین روحانی، عباس زریاب‌خوئی، حسین کریمان و محمدحسین مشایخ فریدنی از مؤلفان اصلی مجموعه به شمار می‌روند.

چنان‌که در طرح تدوین دایرة المعارف تشیع قید شده هیئت تحریریه، مؤلفان خود را ملزم به رعایت قواعدی کلی در تدوین آن نموده‌اند. ازجمله پیراسته‌بودن مقاله از عقیده شخصی مؤلف، مستندبودن مقاله به منابع شیعی و درصورت لزوم استناد به منابع اهل سنّت، اتخاذ رویکرد توصیفی تاریخی در تدوین مقالات و در مواقع لزوم اخذ رویکرد تحلیلی انتقادی، رعایت حجم پیشنهادی در تألیف مقالات، رعایت قواعد رسم‌الخط و قواعد کتابشناسی دایرة المعارف.

طرح تدوین دایرة المعارف تشیع با انگیزه شناساندن مذهب تشیع در اواخر ۱۳۶۰ش و اوایل ۱۳۶۱ش تهیه و نخستین جلد آن در ۱۳۶۶ش منتشر شد. این دایرةالمعارف ابتدا با سرمایه مالی ابوالفضل تولیت پس از تأسیس بنیاد اسلامی طاهر و با نظارت علمی مهدی محقق و همکاری کامران فانی و بهاءالدین خرمشاهی آغاز به‌کار کرد، اما پس از چندی (از ۱۳۶۲ش) که از مهدی محقق برای طرح‌ریزی دانشنامه جهان اسلام دعوت شد، سیداحمد صدر حاج‌سید جوادی سرپرستی آن را برعهده گرفت و همچنان با همکاری کامران فانی و بهاءالدین خرمشاهی کار تدوین دایرة المعارف تشیع را پی گرفت.

پس از چاپ دو جلد از این مجموعه در پی بروز مشکلات مالی، انتشار مجلدات بعدی به‌تعویق افتاد تا آنکه فهیمه محبی انجدانی که مدیر بنیاد خیریه شط بود، مدیریت مالی و اجرایی دایرة المعارف تشیع را به مدت دو دهه یعنی تا پیش از وفاتش در ۱۳۸۸ش و تا زمان انتشار جلد ۱۳ دایرة المعارف برعهده گرفت.

از آن پس انتشارات حکمت امتیاز انتشار دایرةالمعارف تشیع را خریداری کرد و جلد ۱۴ آن را که با مقاله «کربلا» آغاز و به مقاله «لیلة المبیت» ختم می‌شود، در ۱۳۹۰ش منتشر کرد.این دایرة المعارف که دربردارنده حدود بیست هزار مقاله تألیفی است، به‌ ترتیب الفبای فارسی (آ مقدم بر الف و واو مقدم بر هاء) تنظیم شده‌است. پس از درگذشت حاج سید جوادی در سال ۱۳۹۲، بهاءالدین خرمشاهی و کامران فانی سرپرستی مجموعه را به عهده دارند. در برنامه‌ریزی اولیه قرار بود این اثر در ۱۵ جلد تمام شود، اما مدخل‌های مربوط به حرف «ی» همچنان باقی مانده و تکمیل این مجموعه ادامه دارد.

خرمشاهی با ناراحتی از برخی از انتقاد‌ها می‌گوید خیلی‌ها به خانم محبی گفته‌اند «اگر آقای دکتر صدر حاج سیدجوادی در این دائره المعارف نبود، ما از این مجموعه حمایت جدی می‌کردیم.» خرمشاهی ادامه داده است که احسان یارشاطر از ایرانشناسان در اروپا، با دیدن این دائرة المعارف گفته بود، فکر کنم تمام امکانات جمهوری اسلامی ایران برای انتشار این اثر به کار گرفته شده است. بنده پیغام فرستادم بله، تمام امکانات را به کار گرفته‌اند، البته برای منتشر نشدن این دائرة المعارف.