ورزش پهلوانی یکی از ورزش‌های کهن ایرانیان است که با برخورداری از آیین‌های معنامحور خود همواره طرفداران زیادی داشته است و مانند سایر میراث معنوی کشور و به ویژه در یزد، فرهنگ و آیین پهلوانی را اشاعه می‌دهد و به عنوان ورزشی معنامحور باید بیش از پیش مورد توجه باشد. پهلوانی، واژه ای عجین شده با تاریخ، فرهنگ و حتی ادبیات ایرانیان است به طوری که شخصیت‌هایی مانند رستم در شاهنامه از نمادهای بارز پهلوانی در ادبیات این مرز و بوم هستند و بخشی از هویت و تاریخ ما به آن گره خورده است.

یزد جهانی از گذشته تاکنون پهلوانان به نامی نیز داشته که همواره در بین مردم به عنوان افرادی مومن، بزرگ، متواضع و خدایی شناخته می‌شدند و همواره در انجام امور خیر و خوب پیشتاز بودند و از اينكه افراد دلسوزي چون آقاي كلاهي كه خود پهلواني كهنسال است، قلم به دست مي‌گيرند و آنچه را در چنته دارند، به روي كاغذ مي‌آورند، مي‌بايست سپاسگزار بود زيرا:

بناهاي آباد گردد خراب زباران و از تابش آفتاب
فردوسی

و آنچه برجاي می‌ماند، كتاب، آن هم كتاب سودمند است. بسيارند آگاهان و آزموده‌ها كه با دنيايي از تجربه و دانش و هنر، بي‌‌‌‌‌آنكه چيزي از خود به يادگار بگذارند، دنيا را بدرود مي‌گويند. اين سپاسگزاري بيشتر بدان دليل است كه كتاب ورزش نويسي (تايخچه يا اصول) درايران، به ويژه درشهرستان‌ها، پيشينه‌اي ندارد و همين، بيشتر اهميّت كار آقاي كلاهي را مي‌رساند.

كوششي نموده شايان سپاس، تاريخچة گويايي از ورزش باستاني يزد را به رشتة تحرير درآورده. در اين راه با ريش سفيدان نشسته، سفرة دلشان را گشوده و آنچه را كه زماني امكان داشت، از يادها برود، برصفحة كاغذ آورده، شرح و بيان زورخانه‌هاي استان يزد (اردكان- تفت- بافق)، نام و مشخّصات مرشدان و پهلوانان استان، از مطالب در برگيرندة كتاب نامبرده است.

از كامل‌ترين بخش‌هاي آن كه نويسنده، زحمت بسياري را براي آن كشيده، بخش پنجم (اصول كامل ورزش باستاني)، و شامل پيدايش و وسايل ورزش زورخانه، حق‌خواني، گُلِ كشتي و فنون كشتي است. در اين بخش، ضمن شرح وسايل و چگونگي كاربرد آن، به اشعاري كه معمولاً مرشدان در زورخانه‌ها مي‌خوانداند، پرداخته‌ شده. حتّی منبع خوبي است براي افراد علاقه‌مند به تاريخ اجتماعي يزد، زيرا به مشاغل مردم ادوارِ پيشين تاريخ يزد هم اشاره شده است....

زورخانه جايي است كه مردان در آن ورزش مي كنند و بيشتر در كوچه پس كوچه هاي شهر ساخته شد است. بام آن به شكل گنبد و كف آن گودتر از كف كوچه است . در آن كوتاه و يك لختي است و هر كه به خواهد از آن بگذرد و داخل زورخانه بشود بايد خم شود . مي گويند در زورخانه را از اين رو كوتاه مي گيرند كه ورزشكاران و كساني كه براي تماشا به آنجا مي روند به احترام ورزش و ورزشكاران و آن مكان خم شوند. اين در به يك راهروي باريك با سقف كوتاه باز مي شود و آن راهرو به «سردم زورخانه» مي رود .

درميان زورخانه گودالي هشت پهلو و گاهي شش پهلو به درازي 5 يا 4 متر و پهناي 4 متر و ژرفاي 3 چارك تا يك متر كنده شده كه «گود» ناميده مي شود. در كف گود چند لايه بوته و خاشاك گذاشته و روي آن بوته و خاشاك خاك رس ريخته و هموار كرده اند. بوته و خاشاك را براي نرمي كف گود مي ريزند و هر روز روي اين كف را پيش از آن كه ورزش آغاز شود با آب «گل نم» مي زنند تا از آن گرد برنخيزد. سراسر ديواره گود ساروج اندود شده است و لبه آن به جاي هزاره آجري با چوب پوشانده شده است تا اگر ورزشكاران هنگام ورزش به لب گود بخورند تنشان زخمي نشود. در بالا و دور گود غرفه‌هايي ساخته شده كه جاي نشستن تماشاچيان و گذاشتن جامه ورزشكاران و لنگ بستن تنكه پوشيدن آنان است . يكي دو غرفه از اين غرفه‌ها نيز جايگاه افزارهاي ورزشي است...