اصلاحات سیاسی در عربستان سعودی

نویسنده: گروه نویسندگان
مترجم: محسن یوسفی
ناشر: ابرار معاصر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 240
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1386 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

تأثیر بحران عراق بر تحولات سیاسی عربستان سعودی

کتاب حاضر ترجمه سه مقاله مفصل است که با استفاده از منابع علمی و مصاحبه روند اصلاحات سیاسی در عربستان را خصوصاً با توجه به تحولات منطقه پس از حمله آمریکا به عراق مورد ارزیابی قرار می‏دهد.

عناوین این سه مقاله عبارت است از:
آیا عربستان سعودی می‏تواند خود را اصلاح کند
بانیان عربستان سعودی
مسئله شیعه در عربستان سعودی

مقالات مذکور توسط گروه بین‌المللی بحران (مستقر در بروکسل) تهیه و تدوین شده است. این گروه با بهره‌گیری از صدها تن از محققین غربی، عربی و بومی کشورهایی که به طور بالقوه یا بالفعل دچار بحران بوده و یا استعداد آن را دارا هستند، با استفاده از منابع علمی و مصاحبه با عناصر کلیدی در بحران (مخالفین، مقامات و مسئولین رسمی، محققین، نویسندگان، روزنامه‌نگاران و اصحاب رسانه‌ها و غیره) به مطالعه دقیق جوامع و مناطق بحران‌خیز می‌‌‌پردازد.

بدون شک یکی از مهم‌ترین و ضروری‌ترین مطالعات منطقه‌ای و بین‌المللی، شناسایی تأثیرات بحران عراق بر منطقه خاورمیانه می‌باشد. در این زمینه تلاش‌هایی به عمل آمده و کتب و مقالات متعددی نیز به رشته تحریر درآمده است؛ لکن نظر به اینکه اشغال عراق در طلیعه قرن بیست‌ویکم میلادی از جمله وقایع تاریخی محسوب می‌گردد که در شکل‌گیری نظم نوین بین‌المللی (بر اساس نظام تک قطبی به رهبری ایالات متحده آمریکا با ویژگی سلسله مراتبی) نقش اساسی داشته است، بررسی‌های عالمانه با بهره‌گیری از تحقیقات میدانی شاید بتواند فهم تحولات آینده منطقه خاورمیانه را به شکل موثری تسهیل نماید.

اشغال عراق با سرنگونی صدام حسین، دیکتاتور بغداد و متعاقب آن بنیانگذاری یک نظام سیاسی جدید که از تجربه کافی و وافی در عراق برخوردار نبوده و با مقتضیات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی این کشور نیز سازگاری چندانی ندارد، اولین گام در اجرای استراتژی ایالات متحده آمریکا مبنی بر طرح دموکراسی‌سازی در خاورمیانه محسوب می‌شود. نظامی که با مؤلفه‌های دموکراسی قاعدتاً می‌بایست اکثریت مظلوم و مهجور مردم عراق یعنی شیعیان را بر مصدر سازمان سیاسی این کشور نشانده و حقوق اقلیت‌های سنی، کرد و ترکمن‌ها و سایر اقلیت‌ها را محترم بشمارد و جایگاه سیاسی شایسته آنها را نیز حفظ نماید. جای بررسی‌های علمی در خصوص روایی نظام دموکراسی برای جامعه عراق با تنوع قومی و فرقه‌ای و ارزش‌های قبیله‌ای (با حدود 30 قبیله و عشیره عمده عرب) واقعاً خالی است.

اشغال عراق توسط کشور‌های غربی (عمدتاً ایالات متحده آمریکا و بریتانیا) احساسات سران کشور‌های عربی از یک سو و تعصب و همیت مردم عرب را از سوی دیگر جریحه‌دار نمود و احساسات ضدآمریکایی و ضدانگلیسی را در داخل هر یک از کشور‌های منطقه دامن زده است. سران کشور‌های عربی با مشاهده سقوط، دستگیری ننگین و محاکمه یک رهبر عربی احساس خفت و خواری کرده و آن را توهین بر عصبیت قومی خود قلمداد می‌‌نمایند. مردم عرب نیز به همین منوال احساس منکوب‌شدگی و شرمساری کرده و برای فروکش نمودن آتش این احساسات، نفرت از غرب را بروز داده‌اند. این نفرت به حدی رسیده است که حتی محققین سیاسی آمریکا تجدیدنظر در سیاست این کشور در خاورمیانه و تحبیب قلوب مردم منطقه با ارائه چهره‌ای مثبت و منعطف از این کشور را پیشنهاد می‌کنند.

مطالعه این گروه، عربستان سعودی و تحولات سیاسی این کشور به ویژه پس از بحران عراق و تأثیراتی که رژیم عربستان و نیز مردم این کشور (سنی وهابی، اسلام‌گرایان تندرو و یا لیبرال، شیعه و...) از آن پذیرفته و اقداماتی که به عنوان واکنش در قبال تحولات پس از اشغال عراق از خود نشان داده‌اند، را به نمایش گذاشته است. این مجموعه حاوی اطلاعات دقیق و مستند و مدلل از جامعه عربستان و تحولات سال‌های اخیر این کشور می‌باشد و می‌‌‌تواند منبع مفیدی برای مطالعه جامعه عربستان و ارزیابی از روند تحولات سیاسی این کشور بوده و مهم‌تر از همه تأثیرات بحران عراق بر صحنه سیاسی عربستان را با وضوح و دقت تشریح نماید.

در فاصله سال‌های 2003 تا زمان انتشار این نوشتار (سال 2006 میلادی) از مهم‌ترین تحولاتی که برای رژیم سیاسی عربستان حادث گشته است، درگذشت ملک فهد بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان و جانشینی امیر عبدالله (ولیعهد این کشور) می‌باشد. از این رو در جاهایی که از وی به عنوان امیر عبدالله یاد شده به لحاظ زمانی مربوط به موقعی بوده که وی سمت ولایت عهدی را به عهده داشته است. شایان ذکر است که ارزیابی‌های مندرج در مقالات، دیدگاه‌های گروه بین‌المللی بحران بوده و مسئولیت آن نیز به عهده این گروه است.