استفاده انسانی از انسانها ؛ سیبرنتیک و جامعه

استفاده انسانی از انسانها

نویسنده: نوربرت وینر
مترجم: مهرداد ارجمند
ناشر: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 260
اندازه کتاب: رقعی گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1366 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت :  درحد نو _ نو ؛ لبه روکش زدگی مختصری دارد ؛ نوشته تقدیمی دارد

مروری بر کتاب

سیبرنتیک و جامعه

اساس سیبرنتیک را نظریه علایم، پیام‌ها و اطلاعات تشکیل می‌دهد. تنظیم هر عملکرد و راهبری انطباق‌پذیر هر کردار، مستلزم اطلاع، دریافت و استفاده از پیام‌هایی است که با آن عملکرد مرتبط می‌شوند و امکان تصحیح کردار را فراهم می‌سازند.

تدارک اطلاعات و معلومات به‌وسیله ماشین‌های خودکار، "اطلاع‌پردازی" نامیده می‌شود. سیبرنتیک نیز مبتنی‌بر نظریه اطلاع است. و علم سیبرنتیک که در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم هم‌زمان با تئوری اطلاع مورد توجه قرار گرفت، مکمل این تئوری و علم اطلاع‌پردازی است.

این علم در سال‌های اخیر به انسان امکان داده است اطلاعات و معلومات فکری خود را به کمک دستگاه‌های مخصوص شمارگر و حسابگر توسعه دهد، ماشین‌های صنعتی بزرگ خودکار تهیه کند، حرکت وسایل حمل و نقل هوایی و دریایی و زمینی را کنترل نماید، سلاح‌های گوناگون هدایت‌شونده بسازد، به اسرار فضا آگاهی یابد و به کرات آسمانی قدم بگذارد.

کاربرد سیبرنتیک در علوم اجتماعی و ارتباطات؛ مسائل اجتماعی و انسانی بسیاری را می‌توان با استفاده از سیبرنتیک مورد بررسی و علاج قرار داد، مخصوصاً مسائلی که با عمل و تصمیم‌گیری مربوطند؛ خواه زمانی که عمل انسان به طور غیرمستقیم معطوف به هدفی دقیق است که ما را مجبور بدان می‌سازد شمار بسیاری از علت‌ها و معلول‌های به هم پیوسته را به حرکت درآوریم، خواه زمانی که وضع بیرونی در جریان عمل تغییراتی ایجاد کند، علی‌الخصوص در مواردی که، خود عمل، این تغییرات را برانگیزد.

نویسنده در این کتاب عملا به این موضوع توجهی ویژه کرد و بدون آنکه از عنوان «اخلاق کامپیوتری» یا مانند آن استفاده کند، جایگاهی پررنگ به دغدغه اخلاقی در باب فناوری جدید اختصاص داد. عملا بنیان فکری «اخلاق فناوری اطلاعات» و «اخلاق کامپیوتری» در این کتاب، توسط وینر بنیان نهاده شد.

وی گزارشی از هدف زندگی انسان مطرح می‌کند؛ چهار اصل مبنایی عدالت را مطرح می‌کند و تذکر می‌دهد این چهار اصل همواره باید رعایت شود؛ مدلی برای پیاده‌سازی اخلاق کاربردی در شرایط جدید (که او انقلاب صنعتی دوم می‌خواند) ارائه می‌کند؛ پرسش‌هایی اساسی مطرح می‌کند که دو دهه بعد به پرسش‌های اصلی «اخلاق کامپیوتری» تبدیل می‌شود و مثال‌هایی فراوان درباره دغدغه‌های اصلی در اخلاق کامپیوتری مطرح می‌کند. به خوبی نشان می‌دهد الگوهای سازمان تغییر کرده است، الگوی روابط انسانی در سازمان تغییر کرده است، انعطاف‌پذیری و یادگیری دو اصل اساسی در رفتار ارتباطی عصر جدید است، فناوری جدید تاثیری پررنگ بر منطق ارتباطی زبان خواهد داشت، قوانین پیشین بلااثر خواهد شد و نیازمند قوانین جدیدی هستیم که اقتضای فناوری جدید و آثار آن است. از طرف دیگر به درستی پیش‌بینی می‌کند ما با ارتقای شکلی از آشفتگی و پارازیت مواجه خواهیم شد که خود به یک تعادل جدید تبدیل می‌شود.

وینر حقیقتا بسیار جلوتر از زمان خود بود و تا دو دهه پس از انتشار این کتاب هیچ مطلبی درباره دغدغه‌های اخلاقی او در عصر جدید نوشته نشد. او استدلال می‌کند در نتیجه فناوری جدید عملا جامعه نیازمند یک بازسازی بنیادین در سطح معرفتی است و ما چه دوست داشته باشیم چه در برابر آن مقاومت کنیم، با شکلی از نوسازی اجتماعی روبه‌رو خواهیم شد.

اگر به صورت هوشیار و آگاهانه با این وضعیت مواجه شویم می‌توانیم جنبه خیر را قوی‌تر و جنبه شر فناوری جدید را کمرنگ‌تر کنیم اما اگر ناآگاهانه با این تحول روبه‌رو شویم، جنبه شر فناوری جدید به خودی خود قدرتمند‌تر خواهد بود. او این شرایط را انقلاب صنعتی دوم می‌نامد و تاکید می‌کند مقاومت در برابر آن اشتباهی بزرگ‌تر از نفهمیدن آن است.

پیشنهاد وینر مشخص است: سیاستگذاران باید بتوانند تحولات سهمگین حاصل از فناوری جدید را با تصمیم‌گیری‌های آگاهانه تعدیل کنند، دولت‌ها باید با درک شرایط قوانین خود را تغییر دهند و قوانینی مطابق با تحول گسترده و عمیق ناشی از فناوری جدید وضع کنند، شرکت‌ها و فعالان حوزه کسب و کار باید به سرعت ساختار سازمانی و ارتباطی خود را تغییر دهند و راهکارهای جدیدی همسو با فناوری جدید پیش گیرند، سازمان‌ها باید اعضای خود را با شرایط جدید آشنا کنند و بتوانند در محیطی آشفته‌تر و متغیرتر ثبات بیشتری داشته باشند، جامعه‌شناسان و روان‌شناسان باید به سرعت درباره عواقب انسانی و روانی و اجتماعی فناوری جدید مطالعه کنند و فلاسفه باید تعریف جدیدی از مفاهیم فلسفی و اخلاقی ارائه دهند.