کویرهای ایران

نويسنده: سون اندرسون هدین
مترجم: پرویز رجبی
ناشر: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
زبان كتاب: فارسي
تعداد صفحه: 942
اندازه كتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1381 - دوره چاپ: 2

کمیاب - کیفیت : نو

مروری بر کتاب 

مصور

حاوي يادداشت هاي مولف از سفر به ايران و اقامت در مناطق كويري كشورمان به همراه آداب و آيين و رسومات مردم اين مناطق ،همراه با تصاويري زيبا از مردمان كوير سون اندرسون فون هدین،جهانگرد دانشمند و با جرات سوئدی بود که‏ بسیاری از نقاط سخت و دشوار ایران،افغانستان،هند و تبت را پیموده است.سون‏ هدین بیش از نیمی از عمر طولانی خود را در سفر گذرانید و اولین بار در سال‏ 1304 هـ.ق. به ایران و بین النهرین(میان‏رودان)سفر کرد. او در سال 1308 ه .ق.به سمت منشی‏گری سفارت سوئد در ایران منصوب شد.

در آن زمان وی‏ به دلیل علاقه‏ای که داشت توانست به قلهء دماوند صعود نماید.هدین در عرصهء پژوهش نیز دانشمند فعالی بود.تحقیقات عمدهء او درباره آسیای مرکزی است. او فلات تبت را پویید و سرچشمهء رودخانه‏ های براهماپوترا،ستلج و سرچشمهء واقعی‏ رود سند را پیدا کرد. از میان آسیا،آسیای مرکزی و تبت،جادهء ابریشم از مهمترین آثار او می‏باشند.

یکی دیگر از آثار سون هدین از راه زمین به هندوستان نام دارد که تمامی‏ مطالب کتاب مربوط به ایران و کویرهای آن است.بدان علت عنوان ترجمهء آن‏ به نام«کویرهای ایران»تغییر یافته است. مؤلف در ین کتاب با سبک بیان‏ دلنشین و چشمانی تیزبین از تمام جزئیات سفر خود - از شترهای کاروان تا ابرهای بالای سر خود،از تاریخچهء شهرها تا چهره و رفتار مأموران گمرک-به‏ طور دقیق تصویربرداری کرده است.علاوه بر آن زیبایی‏ها و زشتی‏های هر شهر و روستا را چنان برای خواننده مجسم کرده که گویی خواننده خود آن محل را دیده است.

سون هدین از راه باطوم،تفلیس،ایروان و نخجوان به تبریز و ایران آمد.در این زمان مظفر الدین شاه قاجار بر ایران سلطه داشت. 
سون هدین دربارهء انگیزهء جهانگرد شدن خود می‏نویسد:
«پسربچ ه‏ای که در سال‏های نخستین دبستان‏ شغل آیندهء خود را می‏شناسد آدم خوشبختی است و من به این خوشبختی دست‏ یافتم.دوازده ساله بودم که هدف آینده‏ام کاملا برایم روشن بود.»

هدین که از چنین انگیزهء درونی برخوردار بود.در سفر کویری ایران هفت نفر خدمت‏کار داشت.آنها میرزا عبد الرسول،ابو القاسم،مشهدی عباس(کربلایی عباس)، غلامحسین،حبیب الله،عباس قلی بک قزاق وکیل باشی و حسین علی بک قزاق‏ بودند.

هدین دربارهء آغاز سفر خود می‏نویسد:
«کویر بزرگ با نیروی جادویی‏ شگرفش مرا به سوی خود جلب می‏کند.دلم می‏خواهد فورا-در آن پایین-به‏ طرف کویر بشتابم و به سکوت بزرگی فرادهم،که مثل ابری بر سطح هموارش‏ سوار است...».

او در باب ماهیت سفر خویش یادآور شده است که«...من به‏ این‏جا نیامده بودم تا خودم را در شهرشناسی با مسائل غیرقابل علاجی مشغول‏ بسازم،بلکه منظورم فقط این بود که برای یک سفر طولانی در صحرای شرق‏ ایران کاروانی راه بیندازم...».
هدین این سفر را برای خود یک درسی از جغرافی‏ می‏داند و می‏افزاید:«...با میل می‏خواهم سفری کوتاه با صدای زنگ کاروان‏ در دامنهء کوه بزرگی داشته باشم،اما نمی‏خواهم به صورت چوپانی،بین چوپان‏های‏ دیگر،ناچار از ماندن در پای...کوه باشم»
این ماجراجویی و اعتقاد هدین نسبت‏ به هدفش در جای‏جای کتابش نمایان است. سون هدین اولین قدم به طرف کویر داخل ایران را از فیروزآباد حوالی‏ شهرری و به تعبیر دیگر بین شهرری و ورامین آغاز نمود.

سیاح سوئدی در این سفر از طرف شاه ایران و صدر اعظم او حمایت می‏شد.طوری که شاه‏ ایران امان‏نامه و فرمان‏هایی به حکام طبس،قم،سیستان و مقامات اداری‏ خراسان نوشته و نسبت به حمایت از هدین از جهات معیشتی و مشورتی‏ دستور داده بود

سون هدین در این اثر به شیوه‏ای داستانی قلمفرسایی کرده است.طوری که‏ هرکس کتاب وی را مطالعه کند احساس می‏کند یک داستان بلند خوانده است. خواننده با مطالعهء سفرنامهء هدین به راحتی می‏تواند مناطق مسافرت او ا در ذهن‏ خویش تداعی نماید.زیرا مطالب سفرنامهءسون هدین ادیبانه و شاعرانه است.به‏ تعبیر دیگر این اثر در واقع«داستان»سفر هدین به کویر بزرگ است که در آن‏ خاطرات سفر وی به صورت داستان بیان شده است.

ازآنجایی‏که سون هدین در دوازده سالگی جهانگردی را به عنوان شغل آیندهء خود انتخاب کرده و بنا به میل‏ خود به مسافرت پرداخته بود،بنابراین سفرنامهء او در وهلهء اول یک سفرنامهء شخصی تلقی گشته و در وهلهء دوم یک سفرنامهء داستانی محسوب می‏شود. سون هدین در پایان سفر خویش جدایی از کویر را،علی رغم میل باطنی‏اش، مشکل نمی‏داند.

وقتی که به رختخواب رفتم ، نقشه سفرهای جدیدی را در ایران کهنسال کشیدم . دلم میخواست کویر بهاباد و سرزمین گورخر ها را ببینم و از دشت لوت بگذرم و منطقه اطراف دریاچه نیریز را ببینم و مناطق کم آشنای زیادی را بررسی بکنم . به سالهای زیادی که برای این منظور احتیاج بود فکر کردم . فکر کردم ، که آدم هر لحظه پیر تر میشود و یک مرتبه احساس میکند ، که کاملا پیر شده است . عمر خیلی کوتاه است و دنیا بی نهایت بزرگ . ”

سون هدین در هیچ نقطه با گونه ای خاص برخورد نمیکند. گرچه یکی از راهنماها در نزدیکی کوه نخجیر با یک پلنگ برخورد می‌کند .

...جدایی از این کویرهای بزرگ و ساکت و نخل هایش و (به تصویر صفحه مراجعه شود) روستاها و قلعه ‏هایش برایم‏ مشکل نخواهد بود،چون آنها را به صورت نوشته و تصویر در کتابهایم دارم.»
بدین‏گونه سفر کویری سون هدین به پایان‏ می‏رسد.