کلیات شمس تبریزی ؛ متن کامل

کلیات شمس تبریزی 

نویسنده: مولانا جلاالدین محمد بلخی(مولوی)
مصحح : بدیع الزمان فروزانفر
ناشر: علم
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 1481
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1374 - دوره چاپ: 2

مروری بر کتاب 

با مقدمه بدیع الزمان فروزانفر

شکسته‌بسته تازی‌ها برای عشق‌بازی‌ها             بگویم هرچه من گویم شهی دارم که بستاند
چو من خود را نمی‌یابم سخن را از کجا یابم        همان شمعی که داد این را همو شمعم بگیراند
 

نام او به اتفاق تذکره نویسان محمد و لقب او جلال الدین است و همه مورخان او را بدین نام و لقب شناخته اند. و او را جز جلال الدین به لقب خداوندگار نیز می خوانده اند، «خطاب لفظ خداوندگار گفته خداوندگار گفته بهاء ولد است.» و در بعضی از شروح مثنوی هم از وی به مولانا خداوندگار تعبیر می شد.

و احمد افلاکی در روایتی از بهاء ولد نقل می کند:«که خداوندگار من از نسل بزرگ است». و اطلاق خداوندگار با عقیده الوهیت بشر که این دسته از صوفیه معتقدند، و سلطنت و حکومت ظاهری و باطنی اقطاب نسبت به مریدان خود در اعتقاد همه صوفیان تناسب تمام دارد...

غزل‌های مولانا، از جهاتی در ادبیات ایران و جهان، یگانه است؛ زیرا بسیاری از سنت‌های مرسوم ادبی در آن‌ها نادیده گرفته شده و صدالبته همه این نادیده گرفتن‌ها، آگاهانه بوده، نه از روی ناتوانی. غزل‌های او از جهت وزن، زبان، شکل و قالب و روح، ویژگی‌های مخصوص به خود را دارد. وزن در این غزل‌ها، جایگاه ویژه‌ای دارد. ازآنجاکه مولانا بسیاری از این غزل‌ها را برای مجالس سماع سروده و یا حتی برخی را در حین سماع، بی‌تأمل بر زبان آورده، روح طرب و وجد عارفانه و شادی سماع در آن‌ها مشاهده می‌شود. غزل‌های او، از تنوع وزنی بسیاری برخوردار است. این طرب و شادی که در وزن غزل‌های او احساس می‌شود، نتیجه طبیعی و ضروری حالت جذبه و شور عاشقانه اوست و هیچ بوی تصنع ادیبانه از آن‌ها برنمی‌آید.

بسیاری از اشعار کلیات شمس، بیانگر یک ناآرامی و حرکت درونی مداوم در مولوی است. درون مولوی آتش‌فشان فعالی است که فوران آن در قالب اشعار و الفاظ درآمده است. بسیاری از غزل‌های مولانا، بسان گدازه‌های آتش‌فشان است که با حجم‌های متفاوت و اشکال گوناگونی به اطراف پرت می‌شوند که گرمی و حرارت آن‌ها نشانه ارتباط آن‌ها با آتش‌فشان است؛ ازاین‌رو، گاهی در یک غزل یا قصیده، کلمات و مصرع‌های فارسی، عربی و ترکی به هم می‌آمیزند . ین نحوه شعرگویی، نه‌تنها نشانه زیبایی شعر نیست، بلکه گاهی از زیبایی آن نیز کاسته و موجب ضعف صنعت ادبی می‌گردد، ولی همان‌طور که گفته شد، انفجار آتش‌فشان با نظم خاصی همراه نیست تا اشیای بزرگ را از کوچک، یا سنگین را از سبک جدا کند و هرکدام را طبق دسته‌بندی خاص خود به یک‌سو پرت کند. این قبیل کارها برای خانه‌سازی خوب است.

آنان که می‌خواهند بیت بسازند، اول لوازم آن را فراهم می‌کنند، سپس هرکدام از اجزای بیت را به ترتیب خاصی نزد هم قرار می‌دهند تا یک بیت ساخته می‌شود. شعرای بیت یا ابیات ساز نیز کارشان همان کار بنای خانه‌ساز است که کلمات گوناگون را نزد هم می‌چینند و بعد از چندین مرتبه امتحان و سنجش و عوض کردن جای آن‌ها و خط زدن و اصلاح کردن، یک بیت یا ابیاتی را به وجود می‌آورند .