پیمان ؛ فصلنامه فرهنگی ارمنیان 98

پیمان ؛ فصلنامه فرهنگی ارمنیان 

صاحب امتیاز و مدیر مسئول: وارطان وارتانیان
سردبیر: آرمینه آراکلیان
هیئت تحریریه: آرپی مانوکیان، روبرت بگلریان، ادوارد هاروطونیانس، کارن خانلری،شاهن هوسپیان، گریگور قضاریان، آرمیک نیکوقوسیان، قوام الدین رضوی زاده، ایوت تجریان
ناشر: فصلنامه فرهنگی پیمان
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 224
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1400 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

سال بیست و پنج - زمستان

مصور

فصلنامه فرهنگی پیمان زیر نظر مؤسسه ترجمه و تحقیق هور و به کوشش و همت جمعی از پژوهشگران و فرهنگ دوستان ارمنی و همکاری بی‌دریغ محققان و نویسندگان فارسی زبان در مؤسسهٔ هور منتشر می‌شود. صاحب امتیاز و مدیر مسئول این نشریه وارطان وارطانیان می‌باشد.

هدف از انتشار فصلنامه، معرفی مشترکات فرهنگی ایرانیان ارمنی و سایر ایرانیان به‌طور عام و شناساندن بزرگان دانش و فرهنگ و آثار آنان به ویژه در ارتباط با فرهنگ ایران زمین به‌طور اخص، ارائه جلوه‌هایی از فرهنگ و عدالت خواهی تاریخی ارمنیان به پژوهشگران و خوانندگان خود بوده‌است. فصلنامهٔ پیمان از بهار سال ۱۳۷۵ به خانواده نشریات ایرانی پیوسته و با گسترش مستمر دایرهٔ همراهان و بسط گسترهٔ تحقیقات فرهنگی خود، هم اینک در قالب مرجعی پربار در دسترس دانش پژوهان و محققان فرهیخته قرارگرفته‌است.فصلنامهٔ پیمان طی شمارگان گذشته خود بر آن بوده‌است که پیام فرهنگ و ادب فارسی را به ادبیات ارمنی و سخن ادب ارمنی را به دریای فرهنگ فارسی زبان راه داده، بتواند قدمی هر چند کوچک در راه دوستی تمدن‌ها بر دارد....

قدیمی‌ترین اسنادی که نام شوشی در آنها برده شده انجیل‌‌‌‌‌‌‌‌های ارمنی دست‌نویسی است که به سده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ پانزدهم میلادی تعلق دارد. امیران و اربابان بزرگ ارمنی، پس از فروپاشی آخرین پادشاهی ارمنیان در سده چهاردهم میلادی، موفق شدند حکومت‌های محلی ارمنی را به‌صورت پراکنده در مناطقی از ارمنستان حفظ کنند. معروف‌‌‌‌‌‌‌‌ترین آنان امیران پنج خانواده اصیلی بودند که تا زمان عقد قرارداد گلستان حکومت خودمختار ملوک خمسه را در منطقه کوهستانی قراباغ، تحت حمایت ایران، برقرار نگه داشتند. شوشی، که یکی از هشت مرکز آباد قراباغ بود، به مدت چهار سده فرمانروایی افشاریان و زندیان و قاجاریان و تزارهای روس را تحمل کرد و در دوران معاصر، نیز برای هفتاد سال یوغ اتحاد جماهیر شوروی را بر گردن داشت.

در1920م، در دوران گذر روسیه از امپراتوری به کمونیسم، عوامل مسلح جمهوری نوخاسته آذربایجان در معیت نیروهای ترکیه دست به ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کشتار و تبعید ساکنان ارمنی شهر زدند. شوشی پس از استقرار نظام جدید در روسیه و تحت استیلای آن به آرامش نسبی رسید و پس از بازگشت تدریجی ارمنیان به شهر، به ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مرکز مهم فرهنگی و اقتصادی قراباغ و عملاً قفقاز جنوبی، تبدیل شد. قیمومت قراباغ و مرکز آن شوشی، در دوران اقتدار اتحاد جماهیر شوروی، به حکومت جمهوری آذربایجان سپرده شد. پس از فروپاشی نظام سوسیالیستی شوروی در 1991م، این خطه شاهد درگیری نیروهای آزادی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بخش ارمنی با ارتش جمهوری آذربایجان بود. در پایان این درگیری نظامی، در 9 مارس 1992م قراباغ از قید سلطه باکو آزاد و به جمهوری مستقل و آزاد آرتساخ تبدیل شد. در سپتامبر 2020م، بار دیگر میان آرتساخ و جمهوری آذربایجان جنگ درگرفت. در نوامبر همین سال، با پیروزی آذربایجان در جنگ و پایان گرفتن درگیری‌های خونین نظامی، ساکنان ارمنی شوشی بار دیگر از موطن خود رانده شدند و شهر به اشغال نیروهای آذربایجان، ترکیه و مزدوران سوری‌اش درآمد.

نام این شهر را در آغاز حکومت خان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نشینی قراباغ، که چند سده در قلمرو ملوک خمسه برقرار بود، از نام روستای کوچک ارمنی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نشینی گرفتند که در جوار شهر شوشی کنونی واقع شده بود. نام این روستا شُش بود که در لهجه ارمنی محلی به معنای نهال است. از این رو، ارمنیان موطن پوشیده از درخت خود را شُشُت می‌نامیدند. سخن این شماره را با نام شوشی آغاز کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ایم تا دنیا را از خطر نابودی اصالت قراباغ و فرهنگ ناب شهر تاریخی شوشی، که در زمستان 2020م به ‌‌‌‌‌‌اشغال جمهوری آذربایجان درآمد، با خبر سازیم. این حکومت به روش تمامی اشغالگران پیروزی خود را با تغییر نام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و تحریف تاریخ و فرهنگ مناطق اشغالی جشن گرفته تا با توسل به ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دروغ، نداشتن پیشینه تاریخی و حضور کنونی خود را به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گونه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای توجیه کند...

فهرست

1- مقاله ها
چاپخانه های شوشی از آغاز تا 1920 میلادی | شاهن هوسپیان
ملیک نشین های آرتساخ و پیدایش خانات قراباغ | آرتاک ماقالیان / ترجمه: گارون سارکسیان
کوچناک های آیینی – مذهبی کلیسای ارمنی | زویا خاچاطور
سواستیکا و گردونه ابدیت ارمنیان | رافی آراکلیانس

2- چهره ها
سیراک ملکنیان،نقاش مستقل | ساناز آرین فر
سیراک ملکنیان،کاشف افق های بی پایان | کیانوش معتقدی
سیراک ملکنیان،در رسانه ها | آیدین آغداشلو

3- نگاهی به تاریخ
تاریخ اخیر جلفای اصفهان | دکتر عبدالمهدی رجائی
قرارداد سری ترکیه – آذربایجان به تاریخ 15 آوریل 1920 میلادی | ولادیمیر غازاخیتسیان / ترجمه: شاهن هوسپیان

4- گزیده رویدادها
داستان هتل مردان بزرگ | دکتر قوام الدین رضوی زاده

5- نقد و بررسی کتاب
نقد و بررسی کتاب ارامنه و روسیه تاریخچه ای مستند (1796 – 1626) | مسعود عرفانیان