وقایع دارالخلافه ؛ چه کسی ناصرالدین شاه را کشت ؟

وقایع دارالخلافه ؛ چه کسی ناصرالدین شاه را کشت ؟

نویسنده: داریوش دانشور
ناشر: مولف
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 264
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1372 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو

مروری بر کتاب

مصور

...میرزا رضا کرمانی ضارب ناصرالدین شاه جزو حلقه‌ای بود که میرزا آقاخان کرمانی، شیخ احمد روحی و خبیرالملک آن را هدایت می‌کردند و ارگان آنها هم روزنامه اختر بود. درست است که در روزنامه اختر از عدالت اجتماعی فراوان سخن گفته شده است و به عبارتی شخص میرزا آقاخان کرمانی گرایش‌هایی شبه‌سوسیالیستی داشته است، اما واقعیت امر این است که نمی‌توان از درون این روزنامه به منظومه‌ای فکری که از انسجام درونی برخوردار باشد مواجه شد.

به همین دلیل نمی‌توان با قاطعیت گفت چه دلایل عمده‌ای در ترور شاه دخالت داشته است. حتی با مطالعه بازجویی‌های میرزا رضا کرمانی هم نمی‌توان به نکته‌ای قابل توجه برخورد. اما فاصله عظیم طبقاتی، استبداد سیاسی، نفوذ استعمار و فقدان آزادی‌های سیاسی و اجتماعی را از عوامل این ترور برشمرده‌اند. البته اینها همه مطالبی است که در کتابهای تاریخی ذکر شده‌اند، بنابراین اصل موضوع باید مورد مطالعه جدی و مجدد واقع شود....

یحیی دولت‌آبادی، از رجال عصر مشروطه که شب قبل از ترور ناصرالدین شاه همراه با جمعی از دوستان خود به زیارت حضرت عبدالعظیم رفته و میرزا رضا را در حال زیارت و تفکر دیده بود در خاطرات خود نوشته است: «در تاریکی زاویه ایوان شخصی در لباس کسبه دیده می‌شد که صورتش درست تمیز داده نمی‌شد. این شخص میرزا رضای کرمانی است که گوشه تاریکی سرپا نشسته، دست‌ها را بر روی زانو و سر را بر روی دست‌ها گذارده، در دریای فکر و خیال فرو رفته بی‌آنکه تغییر وضعی به خود بدهد یا کلمه‌ای بگوید.»

وی در ادامه می‌نویسد: «در این حال دو تن از زوار در طرف دیگر ایوان نشسته با یکدیگر صحبت داشته درضمن سخن می‌گویند فردا شاه به زیارت می‌آید قرق هم نمی‌باشد. چون تاکنون رسم بوده است هر وقت شاه به این مزار مشرف می‌شده صحن و حرم را به کلی قرق می‌نمودند. به محض آن‌که از زبان این دو زوار شنیده می‌شود، شاه فردا به زیارت می‌آید و قرق هم نمی‌باشد، مجسمه فکر و خیال در تاریکی زاویه ایوان به جنبش آمده سر از روی دست و زانوی تحیر برداشته از روی تعجب می‌گوید شاه فردا اینجا می‌آید، قرق هم نیست.»

فردای همین شبی که در خاطرات دولت‌آبادی آمده است، میرزا رضا کارش را تمام می‌کند؛ و بلافاصله نیز دستگیر می‌شود.هم قتل شاه و هم فرجامی که در پایان برای قاتل او رقم خورد از دید مطبوعات خارجی آن روزگار جذابیت داشت و برخی از آن‌ها به آن پرداختند. مثلا روزنامه سان‌فرانسیسکو کال امریکا اوت ۱۸۹۶ در چنین روزی در خبری با عنوان «عاقبت فرد افراطی که شاه ایران را ترور کرد» نوشت: ملارضا، فردی که شاه ایران، ناصرالدین‌شاه را در یکم ماه مه به قتل رسانده بود امروز صبح به دار آویخته شد. عده زیادی برای تماشای اجرای حکم (اعدام) در محل جمع شده بودند.