نقش ارامنه در سوسیال دموکراسی ایران

نقش ارامنه در سوسیال دموکراسی ایران

نویسنده: خسرو شاکری , آرشاویر چلنگریان , تیگران درویش , محمدحسین خسروپناه
ناشر: شیرازه
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 384
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1388 - دوره چاپ: 1 

مروری بر کتاب

مجموعه مقالات

برای تبیین نقش و تأثیر روشنفکران ارمنی در طرح و بحث اندیشه‌های اروپایی سوسیال دموکراسی در ایران عصر مشروطه، که موضوع اصلی این مجمومه را تشکیل می‌دهد، سعی شده است که در کنار ارائه چند پژوهش در پیشینه تاریخی این تلاش، پاره‌ای از مقالات و نوشته‌هایی که حاصل انطباق دیدگاه‌های مورد بحث با شرایط حاکم بر ایران آن روزگار بودند، نیز معرفی شوند....

در این کتاب طی مقالاتی فعالیت سوسیال دموکرات ارمنی در تبریز، گیلان و نیز نقش آنان در تشکیل حزب دموکرات ایران تشریح شده است .در مقاله نخست با عنوان "ارامنه ایرانی و پیدایش سوسیالیسم در ایران "( 1905 1911) نوشته "خسرو شاکری"، به چگونگی شکل‌گیری گروه سوسیال دموکرات تبریز اشاره شده و نامه‌نگاری‌ها و روابط آنان با رهبران سوسیال دموکراسی اروپا مانند "کارل کائوتسکی "و "گئورگی پلخانف "بررسی شده است .

علاوه بر این به فعالیت گروه سوسیال دموکرات گیلان نیز اشاره می‌شود .مقاله بعدی "حزب سوسیال دموکرات هنچاکیست و جنبش انقلابی در ایران "نوشته "آرسن گوایدر "به بررسی نقش حزب هنچاکیست در مبارزه مشروطه خواهان علیه استبداد محمدعلی شاه، تشکیل گروه سوسیال دموکرات گیلان و مانند آن اختصاص دارد .

در دیگر مقالات این کتاب علل انقلاب مشروطه و تحولات سیاسی پس از آن و نیز رخدادهای سیاسی و اجتماعی جامعه ایران در دوره دوم مجلس شورای ملی بحث و بررسی شده است .ایران پس از انقلاب/ آرشاویر چلنگریان"، "انقلاب ایران/ تیگران درویش "و "دگرگونی در ایران/ آرداشس شهبازیان " از جمله این مقالات است .

مجاهدین ارمنی در کنار بختیاری‌ها، تفنگچی‌های گیلانی و مجاهدین آذربایجان در برانداختن محمدعلی شاه و برقراری مجدد مشروطه سهیم بودند. حوری بربریان در کتاب «ارامنه و انقلاب مشروطه ایران» به ریشه‌های این اولین و آخرین دخالت اقلیت ارمنی در بحران‌های سیاسی ایران می‌پردازد و با دیدی فرامرزی اوضاع سیاسی و فکری زمانه‌ی مشروطه را در منطقه و بین ارمنی‌های روسیه و عثمانی مورد کاوش قرار می‌دهد.

درست یک سال و بیست روز از به توپ بستن مجلس به دست کلنل لیاخوف روس و به امر محمدعلی‌شاه قاجار گذشته بود که قوای مشروطه‌خواهان یعنی سردار اسعد بختیاری و سواران ایلیاتی‌اش از جنوب و سپهدار تنکابنی و یپرم خان ارمنی با مجاهدین گیلانی و فداییان ارمنی از غرب در منطقه بادامک اطراف تهران به هم رسیدند و دو روز بعد این قوا تهران را فتح کرد و مشروطه بر استبداد پیروز شد.

در این مقاومت یک‌ساله علیه شاه مستبدی که بساط مشروطه را برچیده بود؛ نام چهار جمعیت می‌درخشد. تبریزی‌ها و نیروهای ستارخان که بیش از همه مقابل قوای استبداد ایستادگی کردند، ایل بختیاری، تفنگچی‌های گیلانی سپهدار تنکابنی و ارمنیان. نام این دسته آخر با نام یپرم‌خان عجین شده است. «ارامنه و انقلاب مشروطه ایران» اما کتابی است که به یپرم خان کمتر از هر موضوع دیگری توجه می‌کند.

چیزی کمتر از ده صفحه از این کتاب درباره یپرم خان است. حوری بربریان نویسنده ارمنی‌الاصل کتاب که استادیار مطالعات تاریخی در دانشگاه ایالتی کالیفرنیاست، به دنبال پاسخ سوالاتی از جنس دیگر است: چه شد که ارامنه برای اولین‌بار و آخرین‌بار به صورت گسترده در صحنه سیاسی ایران دخالت کردند؟