مفتشین مدارس در دوره قاجار و پهلوی

مفتشین مدارس در دوره قاجار و پهلوی

نویسنده: زهرا علیزاده بیرجندی - زهرا حامدی
ناشر: تاریخ ایران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 213
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1401 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

مصور - اسناد

کتاب شامل چهار فصل با عناوین «نگرشی بر مقوله بازرسی و پیشینه‌های آن»، «گزارش‌های مفتشین مدارس از شهرهای مختلف ایران»، «ساختار و گستره کارکردهای اداره تفتیش» و «جایگاه بهداشت مدارس در گزارش‌های مفتشین» است.

نقش محوری آموزش و نهادهای آموزشی در توسعه انسانی سبب شده که مباحث این حوزه در زمره اولویت‌های مطالعاتی آینده پژوهان و پژوهشگران رشته‌های مختلف قرار گیرد. در واقع به دلیل تأثیرگذاری آموزش در سایر نهادهای اجتماعی، موضوعات آن در قلمرو پژوهش‌های میان رشته‌ای جایگاه مهمی را به خود اختصاص داده است.

در جست‌وجوی تاریخچه تفتیش در ایران تصویب نخستین قانون اداری وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه نقطه عطفی به شمار می‌آید. بر اساس این قانون در کنار مسائل مختلف آموزشی دستور تفتیش مدارس و کنترل کتب درسی نیز تصویب شد. در ماده ۱۲ قانون اساسی معارف مصوب آبان ۱۲۹۰ شمسی آمده است: «مفتشین دولتی در کل مدارس و مکاتب رسمی و غیر رسمی حق ورود و تفتیش دارند و هیچ مدیری در هیچ موقعی حق مخالفت ندارد.» (به نقل از مجموعه مصوبات مجلس شورای ملی)

در این دوران همزمان با افزایش تعداد مدارس، کنترل و نظارت بر امر آموزش ضروری تشخیص داده شد و گسترش پیدا کرد. به همین دلیل مفتشان و بازرسان مختلفی به مدارس رفته و گزارش مشاهدات خود را کتباً اعلام می‌کردند. در گزارش‌های مفتشان وزارت معارف مسائل مختلفی نظیر شیوه تدریس معلمان، مشکلات معلمان در امر تدریس، میزان آگاهی و تسلط معلمان، کتاب‌های تدریس شده، سطح علمی و اطلاعاتی شاگردان، وضعیت مدارس از نظر تجهیزات، میزان بهره‌مندی شاگردان از روش تدریس معلمان، بهداشت مدارس، نحوه برگزاری امتحانات مدارس، میزان پایبندی مدیران و کادر آموزشی به مفاد متحدالمال‌های صادره از سوی وزارت معارف و مسائلی از این قبیل مطرح شده است.

در دوران پهلوی اول تحت تأثیر سیاست‌های دولت بویژه تمرکزگرایی و افزایش نظارت دولت بر امور، حدود اختیارات و دامنه عمل مفتشان و کارکردهای اداره تفتیش بیشتر شد. بررسی گزارش‌های مفتشان، قوانین مصوب، متحدالمال‌های وزارت معارف دربر دارنده اطلاعاتی در مورد وظایف مفتشان و ماهیت اداره تفتیش و اهداف تأسیس آن است.

با توجه به اهمیت مقوله بازرسی در نظام آموزشی و خلاء مطالعات تاریخی در این زمینه، پژوهشگران این کتاب، با مسائلی چون: بررسی روند شکل‌گیری اداره تفتیش، ساختار اداری، وظایف و کارکردهای مفتشان مدارس، نحوه عملکرد آنها و تحلیل محتوای گزارش‌های مفتشان مدارس به مطالعه دوره قاجار و پهلوی پرداختند.