مروری کوتاه بر تاریخ ایران ؛ از آغاز عصر مادها تا پایان دوران قاجاریه

مروری کوتاه بر تاریخ ایران

نویسنده: رضا شعبانی
ناشر: سخن
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 706
اندازه کتاب: وزیری گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1380 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : نو ؛ لبه روکش کتاب سائیدگی مختصری دارد

مروری بر کتاب 

از آغاز عصر مادها تا پایان دوران قاجاریه

در این کتاب نکات عمده‌ای مدنظر نويسنده بوده است، از آن جمله ذکر اجمالی نام‌آوران همه سلسله‌هايی است که از ماد تا پهلوی بر ايران حکم رانده‌اند. نکته دوم، پرداختن به ساختارهای سياسی، اجتماعی، اقتصادی و احيانا نظامی ايران، در ادوار مختلف حيات ملی است. در موارد عمده سعی شده که در مقاطع خاص مطالعاتی، به سياق اهل تاريخ، عمل شود و فرضا ادواری مانند حکومت‌های متقارن (يا متداخل)، سلاطين ترک‌نژاد، مغولان و تيموريان، تا به عصر صفوی از توصيفات ضروری بهره‌مند شود.

دوره‌های جديد تاريخ ايران، که از آغاز سده‌ی دهم هجری (روی کار آمدن صفويان) تا آغاز عصر ناصری ادامه می يابد، از بحث و فحص لازم در مواقع خود برخوردار است و عصر دگرگوني‌های اجتماعی و اقتصادی و به تبع آن‌ها سياسی نيز که از نيمه‌ی دوم سده نوزدهم ميلادی آغاز می شود، تا آغاز عصر رضاشاهی، از طبيعت تقريبا همسانی متاثر است.

هنگامی که سخن از تاریخ ایران می‌رود، باید به این نکته توجه داشت که آیا منظور تاریخ اقوام و مردمانی است که از آغاز تاریخ تا کنون در مرزهای سیاسی ایران امروزی زیسته‌اند یا تاریخ اقوام و مردمانی است که خود را به نحوی از انحاء ایرانی می‌خوانده‌اند و در جغرافیایی که دربرگیرندهٔ ایران امروز و سرزمین‌هایی که از دیدگاه تاریخی بخشی از ایران بزرگ (ایرانشهر) بوده‌است زیسته‌اند. گاه تاریخ ایران را از ورود آریایی‌ ها که نام ایران نیز از ایشان گرفته شده‌است، به فلات ایران آغاز می‌کنند. ولی این به این معنی نیست که فلات ایران تا پیش از ورود آریایی ها خالی از سکنه یا تمدن بوده‌است. پیش از ورود آریاییان به فلات ایران تمدنهای بسیار کهنی در این محل شکفته و پژمرده شده بودند و تعدادی نیز هنوز شکوفا بودند.

مؤلف، علل تدوین کتاب را این گونه برمی‌شمارد: ذکر اجمالی نام‌آوران همه سلسله‌هائی که از ماد تا پهلوی بر ایران حکم راندند؛ پرداختن به ساختار‌های سیاسی، اجتماعی‌، اقتصادی و نظامی ایران در ادوار مختلف و حیات ملی ایران.

این تالیف شامل دو بخش "تاریخ ایران قبل از اسلام" و "تاریخ ایران بعد از اسلام" است. که بخش اول شامل 5 فصل: مادها، هخامنشیان، عصر اسکندر، اشکانیان(پارت‌ها) و عصر ساسانی است و بخش دوم آن شامل 6 فصل: "از فتح ایران تا ظهور سلسله‌های محلی"، "از طاهریان تا غزنویان"، "از غزنویان تا مغول"، "از مغول تا صفویه- ایلخانان ایران"، "از صفویه تا قاجاریه" و "از قاجار تا پهلوی".

مولف در فصل اول به تاریخچه ظهور مادها  و استقرارشان در ایران پرداخته و توضیحاتی در باب پادشاهان ماد داده. همچنین تاثیرات و اقدامات آنها را در برچیدن حکومت آشور به تفصیل بررسی می‌نماید. و به پیوند میان مادها و پارس ها نیز اشاره کرده است.

فصل دوم به هخامنشیان دومین قدرت بزرگ آریائی مشرق زمین اختصاص دارد. رضا شعبانی در این فصل به فتوحات کوروش و کمبوجیه و نوع رفتار آنان با ملل مغلوب پرداخته و همچنین ماجرای بردیای دروغین را تبیین نموده و صفحاتی را به قیام وی و سرکوبش اختصاص داده است.

مولف در فصل سوم به برآمدن اسکندر مقدونی و جانشینان وی می پردازد و نظرات مورخان ایرانی و خارجی را چون گیرشمن،محمد حسن خان اعتماد السلطنه و پیرنیا  درباره اسکندر و فتوحاتش بیان کرده است. در فصل چهارم بعد از معرفی پارتها و شاهان پارتی(اشکانی) به بحث درباره سازمان‌بندی اجتماعی در عصر اشکانی پرداخته و در بیان گروه‌بندی‌های عمومی آن عصر، گروه‌های اجتماعی ایران را طبق آنچه در اوستا آمده ذکر کرده. همچنین "پایگاه‌های مدنی" را مورد بررسی قرار داده است.