مرد امروز ؛ دوره اول و دوره آخر در دو مجلد

مرد امروز 

نویسنده: محمد مسعود
به کوشش : محمد علی سپانلو
ناشر: اسفار
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 1700
اندازه کتاب: سلطانی گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1363 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : نو ؛ روکش کتاب سائیدگی دارد

مروری بر کتاب

دوره اول و آخر روزنامه مرد امروز مجلد شده 

محمد مسعود، نویسنده، محقق و منتقد دهه 20 و30، مدیر روزنامه «مرد امروز» روزنامه نگاری بزرگ در تاریخ معاصر ایران و چهره جنجالی مطبوعات در عصر پهلوی -یکی از بحرانی ترین ادوار سیاسی ایران- اقدام به چاپ یکی از پرتیراژترین و بحث انگیز ترین روزنامه‌های عصر خود کرد روزنامه «مرد امروز» با چاپ اخبار و مطالب انتقادی و لحن ویژه و خاص خود بسرعت تبدیل به روزنامه‌ای پیشرو می‌شود. مرد امروز بامداد هر شنبه منتشر می‌شد و تا پیش از غروب آفتاب، تمام ۳۰ هزار نسخه آن‌که در آن دوران، حیرت آور بود، به فروش می‌رفت و آنهایی که موفق به خرید آن نشده بودند حتی حاضر بودند تا ۱۰ برابر بیشتر هم آن را خریداری کنند.

محمد مسعود روزنامه نگار معاصر و مشهور تاریخ مطبوعات ایران در سال ۱۲۸۰ ه.ش در شهر قم به‌دنیا آمد. او پس از اتمام آموزش دوره ابتدایی، تحصیلات خود را در یکی از مدارس حوزه‌های علمیه قم ادامه می‌دهد. چندی بعد به تهران می‌آید و در بازار به کارگری می‌پردازد. پس از مدتی در یک چاپخانه مشغول به کار شده، همزمان با کارصحافی و ‏چاپ،  با روزنامه‌نویسی آشنا می‌شود. او که  از سال 1306 هجری شمسی کار مطبوعاتی خود را از روزنامه اطلاعات و با نام مستعار «م – دهاتی» آغاز کرده بود پس از آن، سایر آثار خود را در روزنامه‌ها و نشریاتی همچون تهران مصور، قانون، شرقی، شفق سرخ، آیینه ایران و... منتشر می‌کند.

پس از شهریور 1320ه.ش و تغییر و تحولاتی که در کشور اتفاق افتاد، فضای سیاسی کشور این اجازه را به او می‌دهد که در سال1321 ه.ش تقاضای اخذ امتیاز روزنامه  «مرد آزاد» را به یاد علی‌اکبر داور،  برای خود کند اما  قانون مطبوعات این اجازه را به او نمی‌دهد و مسعود یک‌بار دیگر  و این بار با نام «مرد امروز» تقاضای خود را تکرار کرده  و سرانجام در اوایل سال ۱۳۲۱ ه.ش امتیاز روزنامه «مرد امروز» را دریافت کرده  و نخستین شماره آن را در روز پنجشنبه 29 مرداد 1321 ه.ش منتشر می‌کند.

مسعود در طول عمر کوتاه خود مطالب و مقالات بسیاری نوشت اما در زمینه نگارش و نشر کتاب، تنها می‌توان به چند جلد اشاره کرد. او «تفریحات شب» را درسال ۱۳۱۱ ه.ش نوشت و در روزنامه شفق سرخ به مدیریت و سردبیری یدالله تویسرکانی منتشر کرد.این اثر ابتدا به صورت پاورقی و سپس به صورت کتاب منتشر می‌شود. او «در تلاش معاش» را در سال  ۱۳۱۲ ه.ش «اشرف مخلوقات» در سال ۱۳۱۳ ه.ش  «گل‌هایی که در جهنم می‌روید» در سال ۱۳۲۲ ه.ش  و  «بهار عمر» را که جلد دوم «گل‌هایی که در جهنم می‌روید» بود در سال ۱۳۲۴ ه.ش منتشر می‌کند. محمد مسعود در 9 آذر سال 1323 ه.ش  با همکاری تعدادی از روزنامه نگاران اقدام به تأسیس «جبهه استقلال» جهت دفاع از منافع کشور کرده و در سال 1326 ه.ش  با تشکیل سازمانی به نام «سازمان مقاومت ملی» فعالیت حزبی و مبارزاتی خود را به طور علنی آغاز می‌کند.

 از«م – دهاتی»  تا «مرد امروز»

روزنامه «مرد امروز» روزنامه‌ای مستقل با خط مشی متفاوت و رویکرد، سیاسی، اجتماعی و انتقادی در روز پنجشنبه 29 مرداد 1321 ه. ش. به صورت هفتگی و با صاحب امتیازی و مدیر مسئولی  محمد مسعود، سردبیری ع. فرمانفرمائیان، مدیریت داخلی نصرالله شیفته که بعدها به سردبیری می‌رسد، پرویز لادبن(مفسر سیاسی و مترجم)، دکتر حسین بنایی (نقاش وکاریکاتوریست)، ظریفیان  (عکاس)، ابوالفضل آل بویه، اسماعیل پوروالی و دکتر سید حسین فاطمی  در 10 صفحه در چاپخانه خودکار ایران و با قیمت تکشماره 2 ریال منتشر شد. در سال‌های بعد صفحات روزنامه به دوازده، چهارده و شانزده صفحه هم  می‌رسد و بهای تکشماره آن نیز به پنج و هشت ریال افزایش می‌یابد.   

لوگوی مرد امروز که تلفیقی از دو خط نستعلیق و خط گرافیکی بود در پیشانی صفحه اول روزنامه درج می‌شد.  شماره اول روزنامه فاقد آگهی بود اما بتدریج و با اشتهار روزنامه و اینکه نرخ چاپ آگهی‌ها در مرد امروز چند برابر سایر نشریات می‌شود، با این حال مطالب بسیاری از صفحات روزنامه، جای خود را به آگهی‌های ریز و درشت می‌دهد.

همچنین در صفحه آخر نخستین شماره روزنامه،  فرم تقاضای اشتراک و  نظر خواهی با این مضمون به‌چشم می‌خورد: «از خوانندگان محترم تقاضا می‌شود هر عیب و نقصی از حیث فرم روزنامه و مطالب آن به‌نظرشان می‌رسد، به دفتر این اداره تذکر داده و با کمک در رفع نواقص بر کارکنان این مؤسسه منت گذارند. بهای اشتراک: سالانه 100 ریال. شش‌ماهه 50 ریال. قیمت اعلانات صفحه دهم 4 ریال. سایر صفحات به غیر از صفحه اول 2 ریال. تعرفه اشتراک نیز در سال‌های بعد افزایش می‌یابد و در شماره‌های پایانی، نرخ اشتراک 25 شماره به 125 ریال می‌رسد.

لوایح و مقالات در صورت درج نشدن عیناً مسترد می‌شود و در شماره‌های بعد، به دلیل استفاده از اخبار، مطالب و مقالات مرد امروز در تعدادی از روزنامه‌ها و نشریات، نقل مندرجات این روزنامه در سایر مطبوعات ممنوع می‌شود.

محل اداره: خیابان شاه آباد، کوچه گیو، شرکت سهامی امروز قید شده و پس از مدتی به ساختمانی درنبش کوچه خندان (بین لاله زار وفردوسی) و در سال‌های پایانی به خیابان فردوسی انتقال می‌یابد.

محمد مسعود در سرمقاله نخستین شماره، با عنوان«مرام ما» درباره اصول سیاست داخلی و خارجی روزنامه «مرد امروز» می‌نویسد:
«هدف اصلی ما در روزنامه نگاری در درجه اول یک چیز و آن اصلاح اوضاع اقتصادی عمومی کشور است. ما معتقدیم که بهبودی وضع مادی مردم در درجه اول اهمیت قرار گرفته و سایر مسائل اجتماعی فرع این اصل مهم است. ما معتقدیم که شخص گرسنه  خداپرست و... وطن خواه نمی‌تواند باشد. ما معتقدیم که خدا پرستی شخص گرسنه برای گله از خدا و شاه شناسی او از روی بیم و امید و وطن خواهی او دروغ محض است. ما معتقدیم که اخلاق و معرفت و هرگونه فضایل و کمالاتی که برای انسان قائل شویم فرع حیات و زندگی او تابع داشتن وسایل زندگی و سیری شکم است.... ما معتقدیم تا وقتی که یک‌نفر گرسنه درسراسر کشور یافت می‌شود کلمات وحدت ملی، تعاون و همکاری، مساوات و برادری، گفته‌های مهمل و افسانه و خالی از هرگونه حقیقت و معنی است.

اینک ما به یاری خدا تصمیم گرفته ایم تا آخرین حد امکان در راه وصول به این هدف،  صمیمانه کوشش کنیم و وقت و قوای خود را در راه بهبودی وضع زندگی و توسعه معاش هموطنان خود مصروف نماییم.برای وصول به این هدف، به عقیده ما در درجه اول باید اصول مفت خوری از بین برود و طفیلی‌های جامعه محو و معدوم شوند و در درجه دوم باید در تولید ثروت و ایجاد مواد و لوازم زندگی سعی وافی به‌عمل آمده با تشکیلات منظم و اصول صحیحی ریشه فقر و تنگدستی که سر منشأ تمام مفاسد و معایب است از بیخ و بن کنده شود...

این روزنامه همچنین  درصفحه اول شماره نخست خود، تصویر نمادین شش نفر از مردان سیاسی رجال وقت ایران را در هیبت پزشک و با گوشی طبابت به چاپ می‌رساند که بر بالین بیماری که نماد ایران است،  ایستاده‌اند و در داخل تصویر می‌نویسد: «این مریض با خاکشیر و گل‌گاوزبان معالجه نمی‌شود! این مریض عمل جراحی لازم دارد!»

در شماره دوم مورخ روز پنجشنبه 5 شهریور ماه سال 1321 ه.ش روزنامه، آگهی تشکیل سازمان مالی روزنامه مرد امروز در صفحه دوم منتشر می‌شودکه نشان می‌دهد محمد مسعود به تنهایی اقدام به سرمایه گذاری و راه‌اندازی مرد امروز نکرده است.» روزنامه «مرد امروز» به سرمایه شرکت سهامی امروز طبع و نشر می‌شود. شرکت سهامی امروز شرکتی است که در تاریخ 29 دی ماه 1320 ه.ش تأسیس شده، تحت شماره 1373 به ثبت رسیده و دارای دویست وده هزار ریال سرمایه است.

 لحن آتشین «مرد امروز»

روزنامه «مرد امروز» با چاپ اخبار و مطالب انتقادی و لحن ویژه و خاص خود بسرعت تبدیل به روزنامه‌ای پیشرو می‌شود. مرد امروز بامداد هر شنبه منتشر می‌شد و تا پیش از غروب آفتاب، تمام ۳۰ هزار نسخه آن‌که در آن دوران، حیرت آور بود، به فروش می‌رفت  و آنهایی که موفق به خرید آن نشده بودند حتی حاضر بودند تا  ۱۰ برابر بیشتر هم آن را خریداری کنند. مرد امروز در پنج سال و پنج ماه و بیست وهفت روز عمر پرفراز و نشیب خود ۱۳۸ شماره انتشار می‌یابد  و آنچنان از اقبال عمومی برخوردار می‌شود که عنوان پرتیراژترین روزنامه کشور در کنار لوگوی آن به چاپ می‌رسد.

روزنامه  محمد مسعود، روزگار مسعود را ناآرام می‌کند او در طول نزدیک به شش سال روزنامه نگاری در مرد امروز،  نیمی از این زمان را یا به‌صورت مخفی زندگی کرده یا متواری و یا دستگیر و زندانی می‌شود. طی این مدت روزنامه مرد امروز تنها می‌تواند شماره مسلسل و پیاپی خود را به شماره 138 برساند.  مابقی ایام، روزنامه  یا درحال تعطیل و توقیف بوده یا با همکاری و همراهی و استفاده از نام روزنامه‌های  دیگر منتشر می‌شود. کوتاه ترین مدت توقیف آن ۳ روز و طولانی ترین آن ۶ ماه به طول می‌کشد.

مرد امروز  بیش از ۵۰ بار از سوی دولت و حکومت نظامی وقت توقیف می‌شود که بیست و هفت بار زمان توقیف طولانی بوده، 3 بار با شکایت سفارت شوروی در ایران، 2 بار به درخواست سفارت انگلیس و یک بار توسط امریکایی‌ها و به دستور دولت توقیف می‌شود. با وجود این طبق قانون نانوشته آن سال‌ها یک یا چند روز بعد از توقیف با استفاده از نام روزنامه‌ای دیگر بدون چاپ لوگوی‌روزنامه مزبور و چاپ لوگوی مرد امروز درصفحه اول و متن ذیل آن‌که  «توقیف است» منتشر می‌شود...