مجله قشون ؛ سال چهاردهم ؛ بیست و دو جلد در یک مجلد

مجله قشون

موسس: سرهنگ محمد حسن میرزا فیروز
مدیر: سلطان افتخار نظام
ناشر: ارتش شاهنشاهی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 1167
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1314  - دوره چاپ: 1 

کمیاب - کیفیت : درحد نو 

مروری بر کتاب 

مصور اسناد - نقشه های خارج از متن

سال چهاردهم ؛ بیست و دو جلد در یک مجلد 

پیش از کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹، کشور ایران دارای ارتش متمرکز و نظام یافته نبود. از جنگ‌های فتحعلیشاه با روسیه سال‌ها گذشته بود و تلاش‌های امیرکبیر در دارالفنون نیز در این راه به شکست انجامیده بود. شاهان اواخر دوره قاجار، معمولاً از ارتش‌های محلی خوانین، یا ارتش‌هایی که توسط خارجیان و با هزینه دولت ایران تشکیل شده بود، استفاده می‌کردند. نمونه این ارتش‌ها بریگاد قزاق (تحت امر و زیر نظر روسها و بعدها انگلیسها)، پلیس جنوب (تحت امر و زیر نظر انگلیسها) و ژاندارمری (زیر نظر افسران سوئدی و اتریشی) بودند.ارتشهای محلی فاقد تجهیزات یک دست و سنگین بوده و اغلب توسط سلاح‌های قدیمی سبک تجهیز شده بودند.

سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۰۴، سال‌های مبارزهٔ قدرت میان سه گروه نامتجانس در کشور بود. نیروهای یاغی و آشوبگر، نیروهای حکومتی و نیروهای مشروطه خواه. رضا شاه که خود نظامی و عضو بریگاد قزاق بود و به اهمیت وجود یک تشکیلات نظامی قوی پی برده بود و از سوی دیگر، با ایرانی ناامن مواجه بود، دست به تشکیل ارتش واحدی زد و در اولین اقدام، فقط چند ماه پس از رسیدن به مقام وزارت جنگ در ۱۵ آذرماه ۱۳۰۰ فرمان شماره یک ارتش ایران (حکم شماره یک قشون) را صادر کرد.

بر اساس این فرمان، ژاندارمری و لشکر قزاق در هم ادغام شدند. درست یک ماه بعد، و در ۱۵ دی‌ماه ۱۳۰۰، اعلام داشت که ارتش نوین ایران، با پنج لشکر سازماندهی شده‌است. ستاد فرماندهی این لشکرها در شهرهای تهران، تبریز، همدان، اصفهان و مشهد قرار داشت.

استعداد قشون و لشکرهای پنجگانه آنگونه که بعداً اعلام شد به این شرح بود:
۱- لشکر مرکز به فرماندهی سردار سپه رضاخان وزیر جنگ: ۸۹۶ صاحبمنصب، ۱۳٬۳۶۳ سرباز و ۳۹۹۶ رأس دواب
۲- لشکر شمال غرب به فرماندهی سرتیپ اسماعیل آقا (اسماعیل امیرفضلی) و ریاست ستاد سرهنگ محمدحسین فیروز: ۲۱۱ صاحبمنصب، ۳۷۹۹ سرباز و تعداد دواب ۱۰۴۵ رأس
۳- لشکر شرق به مرکزیت مشهد به فرماندهی میرپنج حسین آقا (حسین خزاعی) و ریاست ستاد سرهنگ محمدحسین میرزا (محمدحسین جهانبانی): ۱۳۷ صاحبمنصب، ۳۳۷۷ سرباز و ۱۱۱۹ رأس دواب
۴- لشکر جنوب به مرکزیت اصفهان تحت فرمان میرپنج محمودخان آیرم و ریاست ستاد نایب سرهنگ حیدرقلی (حیدرقلی پسیان): ۱۸۸ صاحبمنصب، ۲۷۲۱ سرباز و ۶۵۱ رأس دواب
۵- لشکر غرب به مرکزیت همدان تحت فرمان به فرماندهی میرپنج احمدآقا خان امیراحمدی و ریاست ارکان حرب نایب سرهنگ فرج‌الله آق‌اولی: ۵۵۱ صاحبمنصب، ۴۰۶۵ سرباز و ۱۱۵۱ رأس اسب با این وجود ۵ سال بعد و در سال ۱۳۰۵، استعداد نیروهای ارتش ایران به زحمت به ۴۰ هزار نفر می‌رسید.

طی سال ۱۳۰۱، رضا شاه مقدمات خرید تفنگ و مهمات سبک را از اروپا فراهم کرد. این سلاح‌ها از سال ۱۳۰۲ وارد ارتش ایران شدند. اولین سلاح‌های سنگین خریداری شده توسط رضا خان، چهار زره‌پوش رولز رویس بود که به دلیل نبود جاده‌های مناسب در کشور و قیمت بسیار زیاد، هیچگاه در جنگ از آن‌ها استفاده نشد و بیشتر در بحران‌های سیاسی و حکومت نظامی‌های پایتخت مورد استفاده نمایشی قرار گرفتند.

نوسازی ارتش ایران و امنیت پدید آمده ناشی از آن، چنان بود که سرسخت‌ترین مخالفان رضا شاه نیز، از آن با شایستگی تقدیر نمودند. در این زمینه می‌توان به نطق‌های سید حسن مدرس، محمد مصدق و تقی‌زاده اشاره نمود.