فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی

نویسنده: سیدعلی اردلان جوان
ناشر: آستان قدس رضوی، دانشگاه امام رضا(ع)
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 744
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1365 - دوره چاپ: 2

مروری بر کتاب 

شامل کتاب های مذهبی ، فلسفی و ... ، فارسی ، عربی ، ترکی و...

کتابخانه آستان قدس یکی از کهن‌ترین کتابخانه‌های ایران است که به‌واسطه مجموعه‌های غنی آن، به‌ویژه گنجینه‌های خطی، آوازه جهانی یافته است. برای تاسیس این کتابخانه تاریخ مشخصی نمی‌توان تعیین کرد. برخی بر این باورند که از زمان عزیمت امام هشتم علی بن موسی‌الرضا (علیه‌السّلام) در قرن دوم ق. به خراسان، و به‌ویژه پس از شهادت ایشان، مهاجرت علما و دانشمندان شیعه به جوار مدفن او آغاز شد. به‌دنبال آن در کنار اماکن و ابنیه‌ای که برای رفاه و اقامت زائران در جوار مدفن امام بنا شد، مجموعه‌های کتاب نیز شکل گرفت. بعضی، وجود کتابخانه در آستان قدس را سال ۳۹۳ق. ذکر کرده‌اند که مصادف است با وقف نسخه قرآن متعلق به ابوعلی سیمجور، امیر خراسان در زمان نوح بن منصور سامانی، به آستان قدس.

مجموعه نسخه‌های خطی کتابخانه آستان قدس مجموعه‌ای کم‌نظیر در ایران و بلکه جهان اسلام است. در مخزن خطی کتابخانه بیش از ۴۷۸۰۰ اثر خطی شامل کتاب، قرآن، جزوه، نسخه عکسی، دستنوشته، سند مالکیت، و وقف‌نامه موجود است. این مجموعه همواره مورد توجه پژوهشگران و نسخه‌شناسان بوده است. قدیمی‌ترین آنها به سده چهارم (۱۱ میلادی) و جدیدترین آنها به قرن چهاردهم ق. تعلق دارد. همه نسخه‌های خطی کتابخانه به زبان عربی یا فارسی است. قدیمی‌ترین نسخه خطی موجود در مجموعه، شرح دیوان تمیم ابن مقبل است که در ۳۸۰ ق. نوشته شده است.

از دیگر نسخه‌های منحصر به‌فرد و مهم، می‌توان نمونه‌های زیر را نام برد: قرآن به خط کوفی و نوشته شده بر روی پوست آهو منسوب به حضرت علی (علیه‌السّلام)، و قرآن مذهّب و نفیس روی پوست آهو و ممهور به مهر پنج تن از سلاطین صفویه منسوب به حضرت امام رضا (علیه‌السّلام)، قرآن همراه با ترجمه و تفسیر ملافتح‌الله کاشانی بر حاشیه‌ها، و همچنین کتاب خواص‌الاشجار که در اصل تالیف "دیسقوریدوس" پزشک و گیاه‌شناس نامی قرن اول میلادی است.