عناصر داستان

نویسنده: جمال میر صادقی
ناشر: سخن
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 640
اندازه کتاب: رقعی گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1376 - دوره چاپ: 3

مروری بر کتاب 

یکی از ابزار و وسیله هایی که نویسندگان، نوشته های خود را به آن تجهیز می کنند، "عناصر داستان" است. این عناصر از مواردی همچون لحن، فضا، رنگ، عمل داستانی، طرح و پیرنگ داستان و بسیاری از موارد دیگر تشکیل شده که علم به آن ها برای هر نویسنده ای واجب است. نویسندگان بزرگ در خلق آثار مهم داستانی و شاهکارهایشان، معمولا پیرو ضوابط و قواعدی هستند که "عناصر داستان" یکی از آن هاست. اما تکلیف افراد علاقه مند به هنر نویسندگی و آن هایی که تازه قلم به دست گرفته و در ابتدای این مسیر قرار دارند چیست؟

"جمال میرصادقی" با تدوین کتاب "عناصر داستان"، این فرصت را در اختیار دوست داران نویسندگی قرار داده، تا با این بخش مهم از حرفه ی نویسندگی آشنا شده و بتوانند دستورالعمل های مربوط به "عناصر داستان" را در نوشته ها و طرح های آینده ی خود به کار بگیرند.
از مواردی که در کتاب "عناصر داستان" به قلم "جمال میرصادقی" آورده شده می توان به مباحث مهم و کلیدی موضوع و زاویه ی دید اشاره کرد. بخش های دیگر کتاب شامل قصه هایی از پیشکسوتان داستان نویسی در کنار نمونه های داستانی بلند و کوتاه از نویسنگدان معاصر می باشد. عمده ی بررسی های "جمال میرصادقی" در این کتاب، بر سر ادبیات داستانی و تخیلی بوده اما عناصر مطرح شده برای ادبیات داستانی، اغلب در سایر بخش های ادبی نظیر ادبیات نمایشی نیز قابل استفاده اند.
این کتاب مهم و کاربردی علاوه بر داشتن نکات مفید و مثمر ثمر برای نویسندگان تازه کار، اصول و قواعدی را ارائه می کند که می تواند برای نقد ادبی و داوری ضابطه مند آثار داستانی نیز به کار گرفته شود.

عناصری که هر داستان نویس باید بشناسد! عناصر اساسی داستان و مفاهیم بنیادین داستان کدام است؟ و معنای هریک چیست؟ بر کدام عمل دلالت دارد؟ و چه ظرفیت‎در این کتاب کمیاب , روایت داستان در اختیار نویسنده می‎گذارند؟ اگر می‎خواهید پاسخ این سوال‎ها را دریابید، متن زیر بسیار راه گشاست. سیاهه‎ای از واژه‎هایی که بر عناصر کلیدی سازنده‎ی داستان دلالت دارند و یا از مفاهیم مرتبط با این عناصر حکایت دارند که در درک عمل داستانی نقش محوری دارند.

عناصر داستان اجزای بنیادین تشکیل دهندهٔ داستان هستند. میان اهل فن و نویسندگان در مورد تعداد و ترکیب عناصر بنیادین داستان اتفاق نظر وجود ندارد. به عنوان مثال: داستان دربردارندهٔ چند عنصر اصلی است: پیرنگ، شخصیت، معنا، روایت و زاویهٔ دید. یک تصویر می‌تواند بیانگر تمام عناصر داستان باشد: درونمایه (تم)، شخصیت، کشمکش، صحنه، سبک و ... نویسنده با افزودن عناصری نظیر شخصیت، گفتگو و صحنه به پیرنگ داستانش رنگ و بوی شخصی می‌دهد.

در چاچوب داستان چند عنصر مهم داستانی قرار می‌گیرند: شخصیت، کنش و کشمکش. به نظر من زاویه دید یکی از بنیادی‌ترین عناصر هنر داستان‌نویسی است. برای نگارش یک داستان موفق باید درک درستی از عناصر بنیادین داستان‌گویی داشت، نظیر زاویه دید، گفتگو و صحنه.

خط داستانی، اغلب به عنوان یکی از عناصر بنیادین ادبیات داستانی برشمرده می‌شود. پیرنگ عبارت‌است از ساخت و پرداخت کنش‌های یک داستان. در سطح خرد، پیرنگ مجموعه‌ای‌ست از کنش‌ها و واکنش‌ها، یا محرک‌ها و پاسخ به محرک‌ها. در سطح کلان پیرنگ آغاز، میانه و پایان دارد. اغلب آن را با نموداری کمان شکل با خطوط زیگ‌زاگی برای نمایش اوج و فرود کنش داستان ترسیم می‌کنند. در سطح میانه، ساختار پیرنگ متشکل است از صحنه و پایان‌بندی. صحنه واحدی از درام است که در آن کنش واقع می‌شود. سپس، نوعی تحول یا گذار از موقعیت فعلی صورت می‌گیرد و در پی آن پایان‌بندی می‌آید: جمع‌بندی و پیامد داستان.