زندگینامه فردوسی و سرگذشت شاهنامه

زندگینامه فردوسی و سرگذشت شاهنامه

نویسنده: محمد دبیرسیاقی
ناشر: قطره
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 456
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1390 - دوره چاپ: 3

مروری بر کتاب

طبعِ خداداد و قریحه خَلاّق و گشاده زبانی و وسعتِ اطلاّع و دلِ روشن و جوانی و نیرومندی فردوسی آرزوی به نظم آوردنِ آن کتاب را پیوسته در وی تقویت می‌کرد و او را به تکاپو برمی‌انگیخت تا از هر جا و هر کس که بتواند نسخه شاهنامه نثر ابومنصوری را به دست آورد. بی‌تاب و پُرشتاب پی‌گیری داشت، چه بیمناک بود روزگار آن مایه درنگش ندهد که بر نیت خود جامه عمل پوشاند، یا گردون ناسازگاری کند و خواسته و مالِ محدودش وافی نباشد و وفا نکند که بارِ گران به منزل رسد.

قضا را مهربان دوستی هم از شهرِ او، طوس، با او چون جانی در دو بدن، همانند بختی مُساعد از در درمی‌آید و کتابِ مطلوبش را به هدیه می‌آورد و او را به سرودنِ شاهنامه دل می‌دهد. شاعر غرقِ شادی و سرور از آن ارمغانِ اَرزنده، گرم و پُرنشاط رو به کار می‌آورد و به منظوم ساختنِ داستانها می‌پردازد.

پرداختنِ منظم به نظمِ شاهنامه، مسلما پس از کشته شدنِ دقیقی، یعنی پس از ۳۶۷ تا ۳۶۹ هجری بوده است. بدان دلیل، یا با قیدِ احتیاط بدان قرینه که فردوسی پس از به سلطنت رسیدنِ محمود غزنوی، که قصد می‌کند نسخه‌ای از شاهنامه را که در سال ۳۸۴ هجری تدوین اوّلیه آن را به پایان برده بود، برای سلطان بفرستد، می‌گوید:

سخن را نگه داشتم سال بیست      بدان تا سزاوارِ این گنج کیست

بخش نخست کتاب به شرح زندگی نامه‌ی "حکیم فردوسی" (329 - 416) اختصاص دارد. در بخش دوم مقدمه‌های شاهنامه درج شده و در بخش سوم کتاب آثار دیگر شاعران که در آن‌ها ذکری از فردوسی و شاهنامه آمده معرفی شده است. بخش پایانی کتاب به معرفی شاهنامه و چگونگی تالیف آن اختصاص دارد.

نگارنده در ابتدا به توضیح پیرامون نام و زاد روز این شاعر بلندآوازه پرداخته و سپس به تفحص در مسائل شکل‌دهنده شخصیت و هنر وی و بیان دلایل علاقه‌ مندی او به داستان‌های شاهنامه پرداخته و سرانجام تحولات سیاسی دوران فردوسی و رویارویی با سلطان محمود غزنوی را مورد بررسی قرار داده است. وی بخش پایانی نوشتار خویش را به معرفی شاهنامه، تبیین آرمان‌های فردوسی و برشمردن ویژگی‌های شاهنامه اختصاص داده است.

فهرست

زندگینامه
مقدمه‌ی قدیم یا مقدمه‌ی شاهنامه‌ی نثر ابو منصوری
مقدمه‌ی اوسط شاهنامه
مقدمه‌ی هشتصد ساله‌ی شاهنامه
مقدمه جدید مشهور به مقدمه‌ی بایسنقری
دیوان سیستانی
دیوان بیگی در حدیقه الشعرا
و...