دیدگاه ها 

نویسنده: محمد علی اسلامی ندوشن
به کوشش: حسین مسرت , پیام شمس‌الدینی
ناشر: شرکت سهامی انتشار
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 1164
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1394 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

 درباره آثار دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن

کتاب «دیدگاهھا» شامل مقالاتی درباره آثار دکتر محمد علی اسلامی ندوشن است.این کتاب که شامل نظرات و دیدگاهھای نویسندگان، روزنامه نگاران و منتقدان در طول شش دھه است و ایرج افشار، داریوش آشوری،بھرام بیضایی، مصطفی رحیمی، پرویز ناتلخانلری، حسن احمدی گیوی، کریم امامی، غلامحسین امیرخانی،حسن انوری، غلامحسین یوسفی، بزرگ علوی، محمد علی جمالزاده، ابوطالب میرعابدینی و... در آن حضور دارند.

دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن را یکی از بزرگ‌ترین شاهنامه‌شناسان، شاهنامه‌پژوهان و دوستداران فردوسی می‌دانند. نخستین کتاب او در این موضوع به نام زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه در سال 1348 چاپ شد. پس از آن نیز آثار دیگری پدید آورد که نشان داد وی شناخت درست و دقیقی از اثر جاودانی فردوسی دارد. تقریبا در بیشتر آثار دکتر اسلامی ندوشن در این زمینه نقدها و معرفی‌های نوشته شده و هرکس از دیدگاه و جهان‌بینی خود به تحلیل و توضیص آن پرداخته است. در کتاب حاضر که جلد نخست از مجموعه «دیدگاه‌ها» است، به بررسی آثار دکتر اسلامی ندوشن در زمینه فردوسی و شاهنامه پرداخته شده است.

از میان آثار گوناگون دکتر اسلامی ندوشن، کتاب «روزها» برجستگی ویژه‌ای دارد. زیرا هم سرگذشت‌نامه است و هم سفرنامه. هم داستان است و هم رمان. هم تاریخ ادبیات ایران است و هم تاریخ اجتماعی و سیاسی و هم مردم‌شناسی. چکیده و تراوش افکار اجتماعی، سیاسی، ادبی و فرهنگی اسلامی ندوشن در لابه‌لای سطرهای درسنامه روزها دیده می‌شود و کمتر نکته اجتماعی و انسانی است که از نظر نویسنده پنهان مانده باشد. کتاب حاضر، جلد دوم از مجموعه «دیدگاه‌ها» است که به بررسی «روزها» اختصاص یافته است.

دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن از ابتدای دهه چهل شمسی و با انتشار کتاب «ایران را از یاد نبریم»، قدم در راه نقد جامعه ایرانی و فرهنگ آن نهاد. او پیش‌تر از آن، با انتشار مقالاتی که هسته اولیه این کتاب بود، خود را به عنوان وجدانی نگران برای جامعه و فرهنگ ایرانی شناسانده بود. کتاب حاضر دفتر سوم از مجموعه «دیدگاه‌ها»، درباره آثار دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن است. در این کتاب نقدهایی از نویسندگان، منتقدان ادبی، کتابشناسان و کتاب‌گزاران نیز آمده است.

نوشته‌هایی در ادب و تاریخ، چهارمین دفتر از مجموعه «دیدگاه‌ها»، درباره آثار دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن است. در این دفتر نقد، بررسی و معرفی هشت کتاب از مجموعه بیش از ده کتاب اسلامی ندوشن در این موضوع‌ها گرد آمده‌اند. جام جهان‌بین، آواها و ایماها، نوشته‌های بی‌سرنوشت، ماجرای پایان‌ناپذیر حافظ، باغ سبز عشق، ناردانه‌ها، تأملی در حافظ، چهار سخنگوی وجدان ایرانی و شهرزاد قصه‌گو، سرفصل‌هایی از این دفتر مجموعه را تشکیل می‌دهند.

دفتر پنجم از مجموعه کارنامه ادبی «دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن» است که به معرفی و ارائه مجموعه‌ای از نوشته‌های ایشان و همچنین نقد شخصیت‌های مختلف درباره این نوشته‌ها پرداخته است. نقدهایی که در این کتاب آمده‌اند، به آثاری از روزگار جوانی دکتر «محمدعلی اسلامی ندوشن» نزدیک‌ترند. گستره زمانی نوشته‌های ادبی «اسلامی ندوشن» از «گناه» در سال 1329 و «چشمه» در سال 1335 تا «بهار در پاییز» در سال 1384 می‌رسد. «بهاری خوش در پاییزی سرخوش»، «پنجره‌های بسته»، «معرفی صفیر سیمرغ»، «خیزش ادبیات نوین ایران در دهه 40» عنوان‌های برخی از نقدهای نوشته‌شده درباره آثار دکتر «محمدعلی اسلامی ندوشن» در این کتاب هستند.

زنده یاد محمدعلی اسلامی‌ندوشن در سال 1304 در روستای کویری ندوشن که در صد و ده کیلومتری یزد قرار دارد، دیده به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی و دوران دبیرستان را تا سال چهارم در همین روستا سپری کرد. سپس به تهران رفت و در مدرسه معروف «البرز» به تحصیل خود ادامه داد. سال 1325 در رشته حقوق دانشگاه تهران پذیرفته شد و سه سال بعد با ترجمه «پیروزی آینده دموکراسی»، اثر توماس، دانشنامه دریافت کرد. در سال 1329 به شیراز رفت و در دادگستری مشغول به کار شد. شش ماه بعد برای ادامه تحصیل به فرانسه عزیمت کرد و در سال 1334 از دانشگاه سوربن پاریس به اخذ دکتری حقوق بین‌‌الملل نایل آمد. تز وی در این مقطع، «کشور هند و حقوق عمومی» نام داشت.

دکتر اسلامی ندوشن در آغاز 1334 به ایران بازگشت و در شهریور 1335 مجدداً در دادگستری مشغول شد. نکته مهمی که باید گفته شود، تعلق خاطر اسلامی ندوشن به ادبیات بود که در ادوار مختلف زندگی او به لون‌های گوناگون تجلی داشته است. وی در کودکی با شاهکارهایی مانند: شاهنامه، مثنوی، بوستان و گلستان آشنا و به آنها علاقه‌مند می‌شود.

انس با این کتابها استعداد و توانهای ادبی او را شکوفا می‌کند و ذهن و زبانش را بیش از پیش در وادی ادبیات قرار می‌دهد. در سالهای دبستان نثرهایی مسجع و اشعاری ساده می‌سراید. با گذشت زمان و تعمق در آثار فاخر ادبی، بر زیبایی و استحکام نوشته‌های خود می‌افزاید. در پانزده سالگی اولین شعرش در مجله «گل‌های رنگارنگ»، چاپ یزد منتشر می‌شود.

دسترسی به کتاب‌های بیشتر، دیدار با شخصیت‌های بزرگ ادبی و آشنایی با ادبیات جهان دریچه‌های دیگری است برای پیگیری جدی‌تر ادبیات. با اینکه ‌در دانشگاه، حقوق می‌خواند، در محافل ادبی رفت‌وآمد داشت؛ رفت و آمدی که با دغدغه همراه بود و حتی با رفتن به سوربن و اخذ دکتری حقوق، چیزی از این دغدغه کاهش نیافت و سرانجام این دریای بیکران و پرنگار او را ‌ربود و برای همیشه با خود ‌برد.

به طور حتم اگر اسلامی ندوشن به ادبیات گام نمی‌نهاد و در آن پیش نمی‌رفت، کتابهایش که هر یک جلوه و جوهره ویژه‌ای دارد، ظهور نمی‌کرد و ادب و فرهنگ از آنها محروم می‌ماند. او که هیچ‌گاه رضایت درونی از کار دادگستری نداشت، در سال 1343 برای همیشه آن را ترک می‌کند و به استخدام وزارت فرهنگ و آموزش عالی در می‌آید. در این هنگام وی در کنار ترجمه و تألیف که پیشتر به آنها مشغول بود، به تدریس هم می‌پرداخت.

سال‌های تدریس او در دانشگاه تهران و آموختن درس‌هایی همچون: نقد ادبی، ادبیات تطبیقی و شاهنامه فردوسی، بی‌گمان یکی از درخشان‌ترین دوره‌های تدریس در این دانشگاه بوده است. اسلامی ندوشن پس از بازنشستگی، خستگی‌ناپذیر به تالیف و نگارش ادامه می‌دهد و همچنان بر کارنامه پربار خود می‌افزاید.

فهرست

جلد اول : درباره فردوسی و شاهنامه
جلد دوم : روزها
جلد سوم : درباره جامعه و فرهنگ
جلد چهارم : نوشته‌هایی در ادب و تاریخ
جلد پنجم : کارنامه ادبی