دشت‌ گرگان (ترکمن صحرا، دشت ترکمن )، دشتی رسوبی و هموار در جنوب شرقی دریای خزر در شمال ایران. دشت‌ترکمن از شمال به رود اترک، از مشرق به منطقة گوکلان، رشته‌کوه قَرَه‌بایرداغ، کوه باباشَمَلَک، رشته‌کوه حاجی‌داغ و کوه پالیزان و از جنوب به رود گرگان و قره‌سو محدود است.

طول این دشت از دامنة ارتفاعات تا کنار دریا 150 کیلومتر و عرض آن 50 تا 70 کیلومتر است و هیچ ناهمواری و برجستگی، غیر از تُخماقْتپه چند تپة مصنوعی چون قره‌تپه، قِزلَرْتپه، آلتون‌تپه و تخماق‌تپه، در آن دیده نمی‌شود . این دشت بخشی از سرزمین وسیعی بوده که در گذشته، صحرای ترکمن نام داشته و امروزه بخش اعظم آن در کشور ترکمنستان واقع است .

دشت‌ترکمن از عقب‌نشینی دریای خزر در دوران چهارم زمین‌شناسی و تجمع رسوبات رودهای اترک و آق‌سو و شاخابه‌های این رودها، در ارتفاع پایین‌تر از سطح آبهای آزاد پدید آمده‌است. شیب این دشت از جنوب به شمال و از شرق به غرب در امتداد شبکة آبها و رودهایی چون اترک، گرگان و قره‌سو که به دریای خزر می‌ریزند، کاهش می‌یابد و به ارتفاع 25- متر می‌رسد.

دشت‌ترکمن به دلیل وسعت زیاد و نزدیکی به بیابان قره‌قوم از شمال، دریای خزر از مغرب و کوههای البرز از جنوب دارای آب و هوای نسبتاً متنوعی است. به‌طور کلی، آب و هوای این دشت معتدل و مرطوب است ولی هرچه از ساحل دریای خزر و خلیج گرگان به سمت مشرق پیش می‌رویم، درجة رطوبت هوا کمتر و هوای آن خشک‌تر می‌شود، چنان‌که میزان بارندگی در این دشت از سایر نواحی شمال ایران کمتر است .

سرتاسر دشت‌ترکمن به‌سبب جریان رودهای گرگان و قره‌سو، که آب تمام رودهای کوچک دامنه‌های شمالی البرز را به طرف خود می‌کشند، سرسبز است اما آب و هوا و مناظر طبیعی شمال این دشت با جنوب آن متفاوت است. جنوب آن، به‌سبب بهره‌مندی از باران کافی (پنجاه سانتیمتر در سال)، دارای جنگلهایی با درختان پهن‌برگ و در واقع ادامه جنگلهای مازندران است که به سوی مشرق امتداد دارد. اما در قسمت شمالی این دشت، بر اثر کمبود بارندگی (25 سانتیمتر در سال)، به جای جنگل، علفزارها و مراتع گسترده‌ای به وجود آمده که این قسمت را برای دامداری مناسب کرده و از همین‌رو، محل سکونت قبایل ترکمنی بوده‌است که عمدتاً به دامداری اشتغال داشته‌اند...