دیوان میرزا لطف الله محزون اسدآبادی

دیوان میرزا لطف الله محزون اسدآبادی

نویسنده: میرزا لطف الله مستوفی اسدآبادی,صفات الله اسدآبادی
ناشر: موسسه خاور
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 274
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1335 - دوره چاپ: 1 

کمیاب  - کیفیت : عالی
 

مروری بر کتاب 

شامل کتاب عروض و قصائد و غزلیات و دیگر اشعار و مثنوی صفائیه

این دیوان شامل یک مقدمه در شرح احوال محزون به قلم میرزاصفات‌الله جمالی و رساله‌ای درباره عروض و قافیه، بدیع، شناخت شعر و قالب‌های شعری است. مجموع اشعارش شامل 91 غزل، ساقی‌نامه‌ای در 92 بیت، ترجیع‌بند «در غم وطن» مثنوی ناتمام «صفاییه» در حدود 2600 بیت، 9 یا 10 قصیده و 7 مسمط است.

میرزالطف‌الله مستوفی‌اسدآبادی، متخلص به محزون، از شاعران قرن سیزدهم هجری است که هم‌زمان با رخدادهای تاریخ مشروطه در ایران زندگی می‌کرده است. محزون اسدآبادی در سال 1273 هجری‌قمری برابر با 1235 هجری‌شمسی در اسدآباد همدان متولد شد. پدرش میرزاحسین‌خان مستوفی به شغل مستوفی‌گری اشتغال داشت و مادرش طیبه‌بیگم، خواهر سیدجمال‌الدین بود. صفات‌الله جمالی در دیوان میرزالطف‌الله محزون اسدآبادی، در این خصوص می‌نویسد:

مقدمات علوم متداول زمان از جمله صرف و نحو را نزد مرحوم سیدصفدر حسینی، پدر سیدجمال‌الدین آموخت و در ادامه ادبیات، عرفان، حکمت، فلسفه و الهیات را فراگرفت. میرزا لطف‌الله همچون پدرش به شغل مستوفی‌گری و منشی‌گری اشتغال داشت و گاهی نیز به کشاورزی مشغول بود. زمانی هم در گروه دبیران فرمانفرما درآمد و مدتی نیز کفالت بخشداری اسدآباد را بر عهده داشت.

شهروز جمالی در مقاله‌ احوال و آثار محزون اسدآبادی، این شاعر را به این شکل توصیف می‌کند:

«از نادانی مردم رنج می‌برد و همچون دیگر روشنفکران و بیدارگران آن زمان، علت شکست و عقب‌ماندگی کشور را دریافته، در آرزوی اعتلای فرهنگ و اندیشه و بینش و دانش‌گرایی در کشور بود. به تعلیم و تربیت نوین و پیشرفت علم و صنعت می‌اندیشید و همچون دیگر اندیشمندان و میهن‌پرستان و آزادی‌خواهان، در اندیشه تعالی و پیشرفت ایران و ایرانی در نظم و تمدن نوین جهان بود.»

با توجه به اشعار محزون اسدآبادی، سبک زندگی و دوره‌ تاریخی‌ای که او می‌زیست یعنی انقلاب مشروطه، می‌توان تعلق خاطر این شاعر به بیان نقد و سروده‌هایی اجتماعی را دریافت. انتقاد از اوضاع نابسامان و بیدادگری‌ها و آرزوی آزادی و آزادگی، ترقی و فردای روشن در برخی از اشعار محزون دیده می‌شود. از جمله او در سال 1326 یا 1327 هجری‌قمری ترجیع‌بندی با عنوان «در غم وطن» چنین سروده است:

با دلی پر خون ز درد وطن            باغ رفتم برای رفع محن
تا دمی خاطرم بیاساید           از غم مملکت به سیر چمن

بنا بر دیوان اشعار و نیز مجموعه اسناد و مدارک درباره سیدجمال‌الدین به پژوهش اصغر مهدوی و ایرج افشار، محزون 2 بار با سیدجمال‌الدین اسدآبادی دیدار داشته است. در 2 سفر سید به ایران در سال‌های 1304 و 1308 هجری‌قمری زمانی که سیدجمال‌الدین در منزل حاج سیدحسین امین‌الضرب اقامت داشته، محزون به دیدار او می‌شتابد. محزون اسدآبادی همچنین با برخی رجال روشنفکران آن زمان مکاتبه داشته و مورد تکریم و احترام ایشان بوده است. از طرفی اشعار محزون بیشتر در قالب سبک عراقی سروده شده به همین دلیل وجوه عارفانه و عاشقانه‌ را در خود دارد.

در خصوص شکل و سبک سرودن اشعار محزون، دکتر سیروس شمیسا توضیحاتی در کتاب‌های «کلیات سبک‌شناسی» و «سبک‌شناسی شعر» آورده است. شهروز جمالی درباره چاپ دیوان اشعار محزون در «فرهنگ همدان» می‌نویسد: دیوان اشعار محزون را فرزندش، میرزا صفات‌الله جمالی متخلص به صفا گردآورد و در سال 1335 خورشیدی با سرمایه برادرش میرزانصرالله جمالی منتشر کرد که تاکنون تجدید چاپ نشده است.  این نویسنده در ادامه به دیگر هنر محزون، موسیقی، اشاره می‌کند و چنین می‌نویسد: «اسامی گوشه‌ها، دستگاه‌های موسیقی و سازها در شعر محزون هنرمندانه تجلی یافته است.»

محزون ساز سه‌تار می‌نواخته و به گفته استاد شفیعی‌کدکنی «همواره شاعران بزرگ، آگاه و ناآگاه، بزرگ‌ترین شیفتگان موسیقی بوده‌اند و شعر خاستگاهی جز به موسیقی رساندن زبان ندارد.» محزون اسدآبادی در روز چهارشنبه، 12 رمضان 1340 هجری‌قمری، برابر با 1300 هجری‌شمسی روی در نقاب خاک کشید و بنا بر وصیتش در نجف اشرف به خاک سپرده شد.